Parafia pw. Świętego Jacka i Matki Bożej Różańcowej Horodło

Dekanat: Hrubieszów Północ

ul. Jurdyka 2; 22-523 Horodło

tel.: 84 651 5412

www: horodlo.zamojskolubaczowska.pl/

Parafia pw. Świętego Jacka i Matki Bożej Różańcowej Horodło
fot. ks. Jacek Rak
GPS: 50.892078, 24.048471

Księża pracujący w parafii

Msze Święte

Niedziele: 08:00 08:30 (Kopyłów) 09:15 09:45 (Liski) 11:00 (Matcze) 11:00 (Matcze)

Dni powszednie: 07:30 08:00 17:30 *


Odpust parafialny: św. Jacka (niedziela po 17 sierpnia),

Dane administracyjne

Liczba mieszkańców: 3456

Liczba katolików: 3200

Do parafii należą

Kościół filialny: Horodło - św. Mikołaja, Kopyłów, Liski, Matcze

Rys historyczny

Horodło ( Hrodło) znaczy tyle samo co gród. Położone na Wyżynie lubelskiej, na lewym brzegu Bugu, przy dawnym szlaku handlowym prowadzącym na Ruś, pierwotnie pełniło funkcję warownego grodu, którego zadaniem było pilnowanie szlaków handlowych i zapewnienie bezpieczeństwa okolicznym mieszkańcom. Dokumenty pisane wymieniają Horodło po raz pierwszy w 1287 roku. W tym samym czasie została prawdopodobnie wybudowana pierwsza świątynia dla Kościoła grecko-ruskiego. Miejscowość ta jako własność książęca wraz z Ziemią Czerwieńską wielokrotnie przechodziło z rąk polskich do ruskich i litewskich. W końcu w. XIV weszła w skład lenna bełskiego książąt mazowieckich. Prawo miejskie zostały nadane Horodłu w. XIV/XV prawdopodobnie przez Ziemowita IV księcia mazowieckiego i bełskiego. W r. 1413 król polski Władysław Jagiełło i książę Witold podpisują na zamku na Bugiem dokument Unii polsko-litewskiej zwanej Horodelską. Prawo magdeburskie nadane w r. 1454 przez Władysława I księcia mazowieckiego i bełskiego. W latach: 1500-26 miasto jest pięciokrotnie niszczone przez Tatarów. Uzyskuje szereg przywilei m. in. w latach: 1487, 1506, 1511 oraz 1565 (Zygmunta Augusta, na budowę ratusza na rynku).

Największy rozwój miasta ma miejsce w 2. poł. w. XVI i pocz. w. XVII, w tym czasie staje się ono siedzibą starostwa niegrodowego. Niszczone wielokrotnie pożarami i najazdami obcych wojsk, m. in. w latach: 1648, 1655, 1657, 1702 (wówczas zniszczony zamek, którego ruiny istniały do r. 1764). Po pierwszym rozbiorze włączone do zaboru austriackiego, od r. 1809 do Księstwa Warszawskiego, od 1815 r. do Królestwa Kongresowego. Zdegradowane do roli osady w r. 1869. Miasto zbudowane na planie otwartym, z zamkiem oraz warownym kościołem i klasztorem dominikanów. Centrum miejscowości to czworoboczny rynek o zatartym nieco układzie, z ulicami wybiegającymi z naroży; obecnie układ ulic nieregularny. Obecny kościół parafialny (podominikański) usytuowano w południowo - wschodnim narożu rynku; w południowo - zachodnim narożu znajduje się dawna cerkiew neounicka pw. św. Mikołaja, drewniana. Na wschód od osady, nad samym Bugiem, teren tzw. Wałów Jagiellońskich, częściowo podmyty przez Bug, pozostałość dawnego zamku (odnajdywano tam cegłę palcówkę oraz fragmenty kafli z w. XVII), na którego miejscu przed r. 1765 wzniesiono nie istniejący obecnie dwór starosty. W północno-wschodniej części osady na tzw. Pogórzu istniał kościół parafialny pw. Krzyża Św. drewniany. Na północny - zachód, ok. 1 km od osady, kopiec z żeliwnym krzyżem wzniesiony w r. 1861 dla uczczenia Unii Horodelskiej. W tymże roku odbyła się w Horodle manifestacja patriotyczno-religijna ludności ze wszystkich stron Polski pod hasłem odnowienia Unii horodelskiej. Władze carskie nie wpuściły manifestantów do Horodła, nie przeszkodziło im to jednak zebrać się na polach poza Horodłem. W manifestacji brali udział duchowni obrządku rzymskiego i unickiego, w tym wyróżniający się ks. Andrzej Bojarski, proboszcz z Krasnegostawu oraz unita bazylianin, inspirator uroczystości O. Marek Laurysiewicz z Chełma. Na pamiątkę tych wydarzeń usypano kopiec i ustawiono drewniany krzyż. W 1924 r. kopiec ten odnowiono i podwyższono do 11 m. oraz ustawiono na nim metalowy krzyż. Krzyż ma wygląd ściętego pnia drzewa z którego wyrasta nowa odrośl w postaci krzyża - jest to symbol odrodzonej Polski.

Nie znamy dokładnej daty powstania parafii rzymskokatolickiej w Horodle. Kroniki sugerują, że miało to miejsce w latach 1333-1337, nie ma jednak dokumentów potwierdzających tę informację. W 1394 r. w Horodle przebywał książę mazowiecki Ziemowit IV, wtedy prawdopodobnie zbudowano pierwszy drewniany kościół i erygowano parafię. Najazdy i ciągłe walki przerwały jej funkcjonowanie. W 1431 roku po zniszczeniach Horodło odradza się, a książę mazowiecki Władysław buduje w 1454 roku nowy kościół dając mu bogate wyposażenie. Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Krzyża wzniesiono nad samum Bugiem na tzw. Pogórzu. Przy świątyni był cmentarz grzebalny, zabudowania gospodarcze oraz niewielki szpital czyli przytułek dla ubogich. Pierwszy, drewniany z czasów Władysława Jagiełły został spalony w 1500 roku przez Tatarów, następny spalony przez Kozaków w r. 1648. Dalsze budowy miały miejsce w latach; 1714 i 1744. Ta ostatnia świątynia decyzją władz austriackich została rozebrana w 1783 roku, a parafii przekazano murowany kościół podominikański, przy którym do dziś skupia się życie parafii. Parafia horodelska pierwotnie należała do diecezji chełmskiej, następnie od 1807 r. do diecezji lubelskiej.

Od 1992 weszła w skład nowo utworzonej diecezji zamojsko-lubaczowskiej i dekanatu hrubieszowskiego północnego. Przekazane obiekty podominikańskie znajdowały się w złym stanie i zachodziła potrzeba gruntownego remontu i przebudowy. Po wykonaniu tych czynności świątynia została powtórnie konsekrowana, 18 października 1840 r., przez bp Maurycego Wojakowskiego, sufragana lubelskiego. W 1852 r. pożar karczmy, stojącej obok kościoła, zniszczył dach, drewniane ołtarze, organy i okna świątyni. Po tym pożarze świątynię przebudowano, dodając więcej zewnętrznych detali architektonicznych. W zbliżonym kształcie świątynia dotrwała aż do naszych czasów. W 1864 r. ks. Ignacy Górski z resztek klasztoru zbudował plebanię i wikariat w stylu klasycystycznym, które przetrwały do dziś. Plebania ta została w roku 1988 wyremontowana i z ruiny stała się ponownie domem parafialnym. W roku 1920 wojska bolszewickie uszkodziły fasadę i jedną ze ścian kościoła pociskami armatnimi. Szkody zlikwidowano w 1921 r.

W XX w. teren parafii został zmniejszony przez powstanie nowych jednostek administracyjnych. W r. 1920 część wiosek przyłączono do nowej parafii Szpikołosy, a w r. 1947 do Strzyżowa. Podczas okupacji niemieckiej proboszcz ks. Dominik Bojanowski, wspiera aktywnie Armię Krajową. Parafia traci dzwony oraz grunty za Bugiem, ale nie było większych zniszczeń i strat materialnych. W 1954 r. został uwięziony, przez władze PRL, ks. Stanisław Symon proboszcz parafii, gorący patriota, uciekinier zza Bugu i gorliwy kapłan. Powód uwięzienia był podobny jak w wypadku Prymasa Wyszyńskiego. W 1975 r. ks. Robert Wardzichowski przeprowadza osuszenie i remont kościoła. W roku 1990 parafia otrzymała nowe dzwony: Maryja i Jan Paweł II. Piękny barokowy obiekt potrzebuje stałej opieki, dlatego od 1986 roku parafia przeprowadza konieczne prace remontowe jak: odnowienie elewacji zewnętrznych, konserwacja dachu, malowanie wewnątrz, konserwacja i złocenie wszystkich ołtarzy. W 2005 roku podjęto prace związane z wzmocnieniem pękających ścian kościoła, wymianę tynków i gzymsów oraz malowanie ścian farbą silikatową. Prace te trwają do dziś.

Horodelska świątynia to kościół późnobarokowy z bogatą sztukaterią w styli lubelskiego renesansu. Prezbiterium zwrócone na południe. Murowany z cegły, otynkowany. Jednonawowy. Nawa prostokątna, dwuprzęsłowa, z dwiema wieżami od frontu, wysuniętymi przed naroża fasady ukośnie do osi kościoła. Prezbiterium węższe i nieco niższe, jednoprzęsłowe, zamknięte wewnątrz trójbocznie, z niskimi symetrycznymi przybudówkami po bokach; w częściach północnych przybudówek kaplice (obecnie wschodnia z nich zamieniona na kruchtę), w częściach południowych od wschodu zakrystia, od zachodu skarbiec; pomiędzy skośne ściany prezbiterium, a w przybudówki wtopione dwie okrągłe wieżyczki, występujące półkoliście przed lico południowej ściany kościoła. Przy dawnej wschodniej kaplicy kruchta, zapewne z 1. poł. w. XIX. Wewnątrz ściany nawy i prezbiterium rozczłonkowane parami pilastry o stylizowanych kapitelach z główkami aniołków, podtrzymującymi belkowanie z wydatnym, profilowanym gzymsem. W nawie pomiędzy pilastrami arkadowe wnęki ołtarzowe, w tych miejscach zewnątrz kościoła lekkie wybrzuszenia ścian. Kaplice otwarte do prezbiterium arkadami ujętymi profilowanym obramieniem z kluczami. Sklepienia w nawie i prezbiterium kolebkowo-krzyżowe, na parach gurtów, w pozostałych pomieszczeniach krzyżowe. Łuk tęczy półkolisty. Chór muzyczny murowany wsparty na arkadzie o łuku spłaszczonym. Dekoracja stiukowa barokowa z ok. 1758 r., niegdyś pokrywająca również sklepienia nawy i prezbiterium, obecnie występująca w nawie w przyłuczach wnęk ołtarzowych, na fryzie belkowania, wzdłuż krawędzi gurtów sklepienia i na chórze muzycznym, o stylizowanych motywach roślinnych, wazonów, kampanul, festonów, kartuszy i uskrzydlonych główek aniołków; na ścianie tęczowej od strony nawy postacie świętych dominikańskich, kartusze z herbami Sas i Junosza, literami AS SH IS SH (Ambrożego Strutyńskiego starosty horodelskiego i jego żony Julianny) i datą 1758. Fasada frontowa wklęsła, dwuwieżowa, jednokondygnacyjna, na wysokim cokole, z murem attykowym, zwieńczona w części środkowej szczytem pomiędzy górnymi kondygnacjami wież; podziały pilastrami zdwojonymi oraz przełamującym się wydatnym belkowaniem i silnie profilowanymi gzymsami; na osi prostokątny otwór wejściowy, ponad nim okienny zamknięty łukiem odcinkowym; szczyt zapewne z w. XIX, ze spływami, przy których klasycystyczne wazony. Wieże w przekroju kwadratowe, o ścianach wydatnie zryzalitowanych. Elewacje boczne nawy i prezbiterium rozczłonkowane parzystymi pilastrami na wysokim cokole, podtrzymującymi belkowanie. Otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym. Troje drzwi klepkowych. Pod chórem muzycznym niewielki przedsionek drewniany, klasycystyczny zapewne z ok. 1854 r.. Dachy dwuspadowe, niższy nad prezbiterium, z wieżyczką na sygnaturkę nad nawą, nad przybudówkami pulpitowe; hełmy wież klasycyzujące po r. 1852, ośmioboczne z latarniami, kryte blachą.

Ołtarz główny murowany, architektoniczny, rokokowy po poł. w. XVIII, niewątpliwie uzupełniany w latach: 1852-4, z krucyfiksem w zwieńczeniu i rzeźbami aniołów oraz obrazami barokowymi: 1. Matki Boskiej z Dzieciątkiem być może z w. XVII, w sukience z blachy srebrnej o motywach roślinno - kwiatowych z w. XVIII, z czterema adorującymi rzeźbionymi aniołkami wokół obrazu; 2. Wniebowzięcia Matki Bożej; 3. św. Jacka, oba z w. XVIII; tabernakulum współczesne ołtarzowi. Ołtarze boczne: 1-2 przy tęczy drewniane, o charakterze rokokowym; w lewym: rzeźba św. Jana Nepomucena z tegoż czasu; w prawym obrazy barokowe z w. XVIII Przemienienia Pańskiego i św. Tekli w zwieńczeniu; 3-6, w nawie murowane, rokokowe po poł. w. XVIII, być może odnawiane po r. 1852 i częściowo przekształcone, z obrazami barokowymi lub o charakterze barokowym: w pierwszej parze, w lewym św. Anny Samotrzeć z r. 1758 K (część dalsza nieczytelna) w zwieńczeniu, w prawym św. Józefa z Dzieciątkiem z w. XIX w zwieńczeniu; w drugiej parze, w lewym św. Franciszka z w. XVIII w zwieńczeniu, w prawym św. Antoniego z r. 1848 sygn. F. K. i św. Dominika w zwieńczeniu. Tabernakulum z w. XVIII (w kaplicy zachodniej). Ambona i chrzcielnica o charakterze rokokowym. Ławki z przełomu w. XVIII/XIX. Na cmentarzu kościelnym dwie rzeźby Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej rokokowe z 2. poł. w. XVIII, kamienne, na nowszych postumentach. Przy kościele bezstylowa dzwonnica z dwoma dzwonami: św. Jacek, Maryja i Jan Paweł II.

Klasztor Dominikanów.
W 1411 roku siostra Jagiełły, żona Ziemowita, księcia mazowieckiego ufundowała nową placówkę dominikańską. Pierwszy kościół i klasztor należący do tego zakonu powstał w 1425 roku za rządów Jana Biskupca. Do pomyślnego rozwoju nowej fundacji przyczynili się pochodzący z tego zgromadzenia: bp kijowski Michał Treska i Grzegorz z Bucznowa. Tereny diecezji chełmskiej były przestrzenią gorliwej pracy misjonarskiej dominikanów i franciszkanów. Horodło to dogodne miejsce do takiej działalności. Budynki klasztorne, na początku drewniane, wchodziły w skład systemu obronnego miasta. Zabudowania te wiele razy niszczono podczas walk i napadów. W 1603 r. Bp chełmski Jerzy Zamojski konsekrował kościół dominikanów pw. Św. Jacka i M. B. Różańcowej. W 1648 r. Kozacy spalili go wraz z klasztorem. Dlatego w 1739 r. Rozpoczęto przygotowania do budowy nowego kościoła z fundacji Juliany i Ambrożego Strutyńskich. Budowę ukończono w 1758 r. Kościół ten jest dziś główną świątynią parafii pw. Św. Jacka i M. B. Różańcowej. Dominikanie dusz pasterzowali w Horodle do 1783 roku, tj. do kasaty zakonu z polecenia władz austriackich.

Pozostałości klasztoru:

1. Plebania. Wzniesiona po r. 1845, z wykorzystaniem części murów dawnego klasztoru rozebranego w 1845 r. Usytuowana na południowy - wschód od kościoła. Klasycystyczna. Murowana z cegły, otynkowana. Parterowa. Prostokątna z ryzalitem od frontu w części wschodniej oraz dwukolumnowym gankiem. Dwutraktowa. Dach czterospadowy, kryty blachą. Przez wiele lat nie była zamieszkała z powodu zawilgocenia i zagrzybienia. W 1988 roku została wyremontowana i obecnie jest znowu domem parafialnym.

2. Wikariat, fragment wschodniego skrzydła dawnego klasztoru. Murowany z cegły, otynkowany. Prostokątny o dwóch pomieszczeniach sklepionych. Parterowy. Dach czterospadowy, kryty blachą. Budynek obecnie nie jest używany z powodu zagrzybienia, czeka na poważny remont.

Cmentarz grzebalny

1. Cmentarz parafialny rzymskokatolicki w Horodle, dawniej greckokatolicki i prawosławny, czynny, założony pod koniec w. XVIII, w kształcie czworoboku zbliżonego do kwadratu, o pow. 2 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych i betonowych słupach na podmurowaniu,
2. Cmentarz przykościelny w Horodle, dawniej przycerkiewny, a także grzebalny, nieczynny, założony prawdopodobnie w XV w. istniał, jako grzebalny, do końca w. XVIII
3. Cmentarze żydowskie w Horodle: stary i nowy, nieczynne
4. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Hrebennem, nieczynny, założony w I poł. w. XIX, w kształcie czworoboku o pow. 0,16 ha, bez podziału na kwatery
5. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Kopyłowie, nieczynny, założony dla grekokatolików w I poł. w. XIX, w kształcie czworoboku o pow. 0,36 ha
6. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki w Łuszkowie, nieczynny, założony w I poł. w. XIX dla grekokatolików, w kształcie wydłużonego czworoboku, o pow. 0,35 ha, bez podziału na kwatery
7. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki, w Matczu, nieczynny, założony dla grekokatolików na pocz. w. XIX, funkcjonował do lat 40-tych XX w., w kształcie czworoboku o pow. 0,45 ha, bez podziału na kwatery

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Dominik Bojanowski (+1944), ks. Eugeniusz Sośler (+1999),
ks. Marek Sobiłło (+2012), Dominikanie horodelscy

Kaplice na terenie parafii

Ludność rusińska zamieszkująca Horodło i okolice miała własne świątynie. W Horodle były aż trzy cerkwie, najpierw prawosławne, a od 1596 roku unickie. Duża część wiernych Cerkwi prawosławnej w Polsce w roku 1596 przyjęła wiarę katolicką, zachowując dotychczasową liturgię i obrzędy. Od tej pory nazywa się ich unitami, lub później grekokatolikami. Główną cerkiew w centrum miasta, ku czci św. Mikołaja ( Mikulińska) zbudowano w 1510 r., następną w tym samym miejscu zbudował w 1836 r. Dziedzic Antoni Wieniawski. W 1875 roku władze rosyjskie brutalnie rozprawiają się z unitami zabierając im świątynie i wcielając wiernych do Cerkwi prawosławnej. Wtedy też ulega likwidacji unicki dekanat horodelski. Cerkiew zbudowana przez Wieniawskich przetrwała do 1928 r, do czasu gdy została podpalona. Na jej miejscu katolicy obydwu obrządków 1932 r. wybudowali nową, która jest obecnie kościołem pomocniczym parafii rzymskokatolickiej w Horodle. Zachował się w niej piękny rokokowy ikonostas i Carskie wrota z XVIII w. W 1945 roku wysiedlono z Horodła Ukraińców wyznawców Kościoła prawosławnego i greckokatolickiego, ich miejsce zajęli wysiedleńcy zza Bugu, którzy stanowili 60% nowych parafian. Był czas gdy Horodło posiadało dwa kościoły łacińskie, trzy cerkwie i bożnicę. Obok świątyni znajduje się pomnik nagrobny wzniesiony w 1844 r., odnowiony w r. 1999, kamienny, w kształcie obelisku i kamienny nagrobek..

1. Kościół filialny pw. św. Floriana, w Liskach, murowany.

W 1907 roku bez pozwolenia władz carskich zbudowano w Liskach niewielką kaplicę ku czci św. Floriana. Za ten czyn mieszkańcy wioski byli sądzeni, więzieni i karani wysokimi grzywnami. W sądzie wszyscy solidarnie zeznawali, że budowa była wspólnym dziełem całej wioski. Zostali surowo ukarani, ale kaplicę ocalili, przetrwała ona do naszych czasów. W 1882 r. ks. Józef Figiel świątynię tę powiększył, dobudowując nową nawę. Służy ona jako kościół dojazdowy. Odpust ku czci św. Floriana obchodzi się 4 maja. (6 maja 2007 roku podczas odpustu mieszkańcy Lisek będą świętowali 100-lecie swojej kaplicy).

2. Kościół filialny, pw. Św. Józefa Robotnika, w Matczu z r. 1983 murowany. Odpust - 1 maja.

Matcze to stara wioska była zamieszkana prawie przez samych Rusinów. Pierwszą cerkiew wzniesiono w 1476 roku. Przed wojną były tam dwie świątynie. Jedna stara pounicka nad samym Bugiem, pełniła ona funkcję kościoła dojazdowego parafii Horodło, została rozebrana w 1943 roku. Druga w środku wioski drewniana cerkiew prawosławna wybudowana w 1907 r., przy której funkcjonowała parafia prawosławna do 1945 r. Po wojnie na krótki czas zamieniona na kościół dla parafii Kościoła polsko katolickiego, rozebrana w 1956 r. Na jej miejscu w 1983 r. zbudowano kościół filialny ku czci św. Józefa Robotnika. Odpust obchodzi się 1 maja.

3. Kościół filialny, pw. Św. Anny i św. Marka, w Kopyłowie.

Miejscowość ta posiadała własną parafię i świątynię unicką w 1686 roku. Po roku 1874 została zamieniona na prawosławną. Ostatnią drewnianą cerkiew rozebrano w 1938 r. a na tym samym miejscu został wzniesiony w r. 1994 kościół filialny wg projektu Zygmunta Nowaka. Odpust ku czci św. Anny obchodzi się w niedzielę po 26 lipca.

Ruchy i stowarzyszenia

Kapłani, którzy pracowali w parafii

Proboszczowie:
ks. Henryk Krukowski (1986-2016), ks. Henryk Misa (2016-2017)

Wikariusze:
ks. Krzysztof Dziura (1988-1993), ks. Roman Karpowicz (1993-1997), ks. Zbigniew Krzesiński (1997-1998), ks. Zbigniew Rzeźnik (1998), ks. Jan Radziszewski (1998-1999), ks. Władysław Bącal (1999-2001), ks. Jarosław Przytuła (2001-2006), ks. Waldemar Kowalik (2006-2009), ks. Jarosław Przytuła (2009-2010), ks. Karol Stolarczyk (2010-2015)

Kapłani, zakonnicy i zakonnice pochodzący z parafii

ks. Stanisław Gorczyński, ks. Władysław Łukiewicz, + ks. Marek Sobiłło, ks. Leszek Boryło, ks. Tomasz Szumowski, ks. Tomasz Szady, ks. Stanisław Żurakowski, ks. Tadeusz Pawluk (archidiec. warmińska), ks. Marian Ostapiuk (archidiec. wrocławska), ks. Antoni Poletij (archidiec. lubelska), ks. Adam Patyjewicz (archidiec. lubelska), ks. Bogdan Słotwiński SDB, s. Karolina Wiśniewska