Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Buśno

Do parafii należą miejscowości: Busieniec, Buśno, Kurmanów, Raciborowice, Raciborowice Kol.

Buśno od poł. XVI w. należało do starostwa hrubieszowskiego, od r. 1815 wchodziło w skład Królestwa Polskiego. Znaczenie Buśna wzrosło w okresie rozwoju Unickiego Seminarium Diecezjalnego w Chełmie. W r. 1783 unicki bp chełmski Maksymilian Ryłło utworzył w Buśnie filię seminarium chełmskiego. W w. XVI katolicy z Buśna i okolic należeli do parafii Rozesłania Apostołów w Chełmie. Dopiero od w. XVIII zaistniała w Buśnie parafia greckokatolicka, którą skasowano po powstaniu styczniowym (1863). Kościół zamieniono na cerkiew i założono parafię prawosławną. Do początku obecnego wieku katolicy obrządku łacińskiego należeli do parafii Uchanie. Od r. 1919 zaczęto w Buśnie organizować ośrodek duszpasterski, a parafia została erygowana, 23 III 1921 r., przez bp. Mariana Fulmana i włączono ją do dekanatu hrubieszowskiego, następnie uchańskiego, a obecnie do dekanatu hrubieszowskiego północnego. Została uposażona w ziemię. W czasie okupacji życie religijne było utrudnione, m.in. na skutek odebrania parafii katolickiej świątyni. Po wojnie parafia wznowiła działalność w r. 1944, 1 października 1989 r. z terenu parafii wydzielono Samodzielny Ośrodek Duszpasterski w Białopolu.

W archiwum są przechowywane m.in.: kronika od r. 1947, księgi metrykalne od r. 1921 (są również zniszczone metrykalne księgi unickie od r. 1800).

Kościół, pw. Wniebowzięcia NMP (dawniej Zaśnięcia NMP), wybudowany w r. 1795 w czasach parafii unickiej, ok. r. 1875 zamieniony na cerkiew prawosławną, oddany katolikom w r. 1919, poświęcony 18 VIII 1919 r. (w okresie posiadania świątyni przez prawosławnych została ona częściowo przerobiona, na skutek tego zatarto cechy stylowe). Po r. 1921 usunięto kopuły cerkiewne i dobudowano 2 wieże. W latach 1929-1934 przeprowadzono olejne malowanie (Szymon Zin z Hrubieszowa). W czasie okupacji kościół był zamieniony na cerkiew prawosławną. Po zakończeniu II wojny światowej odnowiono malowanie, a remont dachu przeprowadzono w r. 1968 i 1973. W latach siedemdziesiątych odnowiono tynki zewnętrzne, a w r. 1975 malowanie (Józef Konaszczuk z Uchań).

Orientowany. Murowany z cegły, otynkowany. Nawa prostokątna z prezbiterium węższym, zamkniętym półkoliście, przy którym od strony południowej zakrystia. Od strony zachodniej dwie kwadratowe wieże wtopione w narożniki i wysunięte lekko przed lico fasady, przy której nowsza kruchta. Fasada z wydatnym gzymsem koronującym; dolne kondygnacje wież o podziale ramowym, ujęte na narożach pilastrami, górne o ściętych narożach, zapewne późniejsze lub gruntownie przekształcone; między nimi nowszy lub znacznie przerobiony szczyt o falistej linii spływów. W nawie sufit z fasetą, w prezbiterium strop płaski, w zakrystii sklepienie krzyżowe. Otwory okienne i wnęki zamknięte półkoliście i koliste. Dachy dwuspadowe, hełmy wież ostrosłupowe, ośmiopołaciowe; kryte blachą.

Kościół wyposażony w 3 drewniane ołtarze. W ołtarzu głównym, wykonanym po r. 1921, obraz Wniebowzięcia NMP. Ołtarz boczny po prawej stronie poświęcono MB Szkaplerznej, lewy - św. Franciszkowi z Asyżu. Wewnątrz świątyni znajdują się organy i dwa feretrony rokokowe z 2. poł. w. XVIII. Lichtarze cynowe z przełomu w. XVIII/XIX. Ornat pocerkiewny z ok. poł. w. XIX. Chrzcielnica wykonana w r. 1972 (Mieczysław Łaciński z Hrubieszowa).

1. Cmentarz grzebalny - parafialny,
2. Cmentarze nieczynne: pounicki i prawosławny

1. Kapliczka w Buśnie z w. XIX. Ustawiona na czterech słupach nad rzeczką. Drewniana, czworoboczna, nakryta daszkiem namiotowym. Wewnątrz rzeźba św. Jana Nepomucena oraz krucyfiks o charakterze ludowo-barokowym.

2. Kapliczka w Raciborowicach wzniesiona w. XIX. Drewniana, konstrukcji słupowo-ramowej, oszalowana. Czworoboczna. Dach dwuspadowy, pobity gontem, wsparty od frontu na dwóch słupach. Nad szczytem ozdobny pazdur. Ołtarzyk barokowo ludowy w. XIX, z obrazem Zwiastowania z tegoż okresu. Rzeźby ludowe z w. XIX: 1. Matki Boskiej; 2. Dzieciątka Jezus; 3. św. Jana Nepomucena.

3. Drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena w Busieńcu.

4. Kurmanów

Dawna cerkiew greckokatolicka wzniesiona rzekomo w r. 1790 jako kaplica dworska. W r. 1831 przejęta na cerkiew greckokatolicką, wówczas rozbudowana (kaplice boczne, kopuła, szczyt wsch.), być może w oparciu o teoretyczne projekty archidiec. Piotra Aignera. Zamieniona na cerkiew prawosławną ok. 1875. W r. 1925 przebudowana na szkołę. Klasycystyczna. Elewacja frontowa zwrócona na wschód. Murowana z cegły, otynkowana. Na rzucie krzyża greckiego z wydłużoną częścią frontową, przy ramieniu południowym piętrowa przybudówka. Wnętrze całkowicie przekształcone i podzielone na dwie kondygnacje. Zewnątrz ściany o podziałach ramowych z dwoma obiegającymi gzymsami kordonowymi. Elewacja frontowa z wgłębnym, dwukolumnowym portykiem, ujętym po bokach kanelowanymi lizenami, zwieńczona trójkątnym szczytem na tle schodkowego muru attykowego. Nad nawą czworoboczny tambur podtrzymujący niegdyś kopułę, zniesioną w r. 1956. Pierwotne otwory okienne prostokątne, w kaplicach znacznie wydłużone, zamknięte łukiem półkolistym, w opaskach; obecnie częściowo zamurowane i przekształcone; w tamburze koliste; ponadto szereg nowych otworów wybitych po r. 1925. Od północy drzwi klepkowe. Dachy dwuspadowe i trójpołaciowe, kryte blachą. Epitafium ks. Gaponowicza z 2. Ćw. w. XIX.