Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła Moniatycze

Do parafii należą miejscowości: Annopol, Czartowice, Janki, Kułakowice, Mojsłowice Kol., Moniatycze, Moniatycze Kol., Nowosiółki, Stefankowice, Stefankowice Kol., Turkołówka, Ubrodowice, Wołajowice

Parafia w Moniatyczach pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła położona jest w województwie lubelskim, powiecie hrubieszowskim i gminie Hrubieszów. Istniała już pod koniec XV w. Moniatycze zaś należały do wpływowego szlachcica bełskiego, sędziego Tomasza Kwaczały. On mógł być fundatorem parafii i jej uposażycielem. Pierwszy kościół spalił się pod koniec XVI w. W 1599 r. odbudowano kościół, zaś w 1603 r. wizytacja biskupa chełmskiego J. Zamojskiego zanotowała kościół jako nowy. Fundowany on był przez właściciela wsi Samuela Koniecpolskiego, miał dwie kaplice. Trzeci kościół w Moniatyczach pod wezwaniem św. Piotra i Pawła i Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny ufundował Stefan Stanisław Czarniecki pisarz polny korony. Kościół powstał w końcu XVII w., miał pierwszy grób murowany, na cmentarzu stała drewniana dzwonnica. Następny kościół ufundował Józef Kuropatnicki, kasztelan biecki, w 1739 r. W 1773 r. kościół potrzebował remontu, przetrwał jednak jeszcze kilkadziesiąt lat.

Obecny kościół został zbudowany w 1870 r. (12 IV - 21 XII) przez majstra z Kazimierza - Jana Krzewińskiego według projektu Władysława Pliszczyńskiego. staraniem ks. Józefa Słabczyńskiego oraz parafian. Poświęcony został 11 listopada 1873 r. przez ks. Adama Laskowskiego. Kościół orientowany, drewniany, konstrukcji zrębowej, oszalowany, na podmurówce, usytuowany na lekkim wzniesieniu w środku wsi, na cmentarzu przykościelnym otoczony drzewami. Nawa prostokątna z węższymi prezbiteriami zamkniętymi trójbocznie, przy których od strony północnej i południowej jest zachrystia. Przy nawie od zachodu kruchta. Wewnątrz stropy. Zewnątrz ściany rozczłonkowane pilastrami podtrzymującymi belkowanie z gzymsem arkadkowym. Otwory okienne zamknięte łukiem ostrym. Dachy dwuspadowe, z trójkątnymi szczytami, nad nawą i kruchtą kryte blachą ocynkowaną. Trzy ołtarze: główny i dwa boczne. W ołtarzu głównym obraz św. Piotra Apostoła. Oprócz niego są dwa obrazy: obraz Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Bożej Częstochowskiej. W ołtarzu głównym z obu stron znajdują się dwie figury - rzeźby drewniane św. Anny i św. Joachima. Są to rzeźby barokowe z poł. XVIII w. W ołtarzu bocznym z prawej strony znajduje się obraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W ołtarzu bocznym z lewej strony znajduje się obraz św. Antoniego Padewskiego, a wewnątrz jest obraz św. Walentego. Na ścianach kościoła, w pobliżu ołtarza głównego wiszą dwa olejne obrazy w drewnianych ramach - św. Józef, obraz malowany w 1879 r. i św. Franciszek z Asyżu - obraz malowany przez malarza z Warszawy Jana Malagę. Jest to ofiara dla kościoła parafialnego Franciszka Kantora z Turkołówki z 1955r. Ławki w prezbiterium i w nawie są z r. 1965 i 1972.
Ogrodzenie kościoła metalowe na murowanych filarach. Na filarach bramy wejściowej ustawione są kamienne posągi patronów kościoła św. Piotra i Pawła. Pierwsze olejne malowanie kościoła wewnątrz zlecono malarzowi z Hrubieszowa - Ignacemu Kozubskiemu 23.04.1873 r., w 1921 polichromię wykonał Tadeusz Korpal z Krakowa. W 1954 r. odnowiono przez pomalowanie ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, ambonę i wszystkie okna. Prace te wykonał malarz, Jan Radkowski z Hrubieszowa. On też odnowił obraz św. Piotra w kościele. W 1955 r. założono instalację elektryczną w świątyni oraz przeprowadzono remont 9-głosowych organów z XVIII w.. Następny ich remont był 1974 r. Kościół został odmalowany farbą olejną koloru dębowego 5.06.1958 przez firmę malarską Stefana Kuźniarskiego. W 1957 r. ta firma oczyściła parkan żelazny wokół kościoła i pomalowała dwukrotnie farbą olejną. W 1963 r. naprawiono dach w kościele - pracę tę wykonał Henryk Zając. Trzy lata później zakonserwowano dach na kościele i dzwonnicy poprzez malowanie farbą aluminiową. W tym roku została również założona nowa instalacja elektryczna w kościele. W 1966 r. doprowadzono wodę do plabanii. W 1972 r. kościół w Moniatyczach został wyposażony w 17 ławek jesionowych i 6 ławek dostawianych. Jesiony zostały wycięte z gruntu parafialnego w Ubrodowicach. Wykonawcą był Mieczysław Łaciński z Hrubieszowa. Był to dar parafian dla kościoła z okazji nawiedzenia Matki Najświętszej. Latem 1978 r. przeprowadzono remont kościoła i dzwonnicy, wymieniono deski stropowe. W 1981 r. pomalowano dach oraz parkan przy kościele. W 1986 r. komisja budowlano-artystyczna Kurii Biskupiej w Lublinie orzekła, iż należy wnętrze kościoła wyłożyć drewnianą boazerią. Prace te zostały zakończone w maju 1991 r.
28 kwietnia 1992 r. rozpoczęto kopanie fundamentów pod plebanię. Budynek plebanii to bliźniak złożny z dwóch domków jednorodzinnych. W sierpniu 1993 r. Henryk i Wiesław Baranieccy dokonali konserwacji dachu na kościele. Złocenie wnętrza kościoła wykonano w latach 1993-1995.
Dzwonnica została wzniesiona współcześnie z kościołem. Drewniana konstrukcja słupowo-ramowa, oszalowana z pilastrami na narożach i gzymsem arkadowym między kondygnacjami i pod okapem. Otwory okienne zamknięte ukiem ostrym. Dach namiotowy, kryty blachą. Na placu parafialnym znajduje się organistówka - dawna stara plebania. Była budowana równocześnie z kościołem w 1870 r.
Cmentarz położony jest na południowym krańcu wsi po zachodniej stronie drogi z Hrubieszowa, poza zabudowaniami gospodarskimi. Pierwsze ogrodzenie cmentarza wykonał ks. Józef Słabczyński. Był to płot z żerdzi sosnowych i słupów dębowych. Od 1906 r. następni proboszczowie dokonywali napraw tego ogrodzenia. 1973 r. ogrodzono cmentarz od szosy a rok później wykonano ogrodzenie z pozostałych stron.

Kościół w Moniatyczach jest typowym kościołem bezwieżowym, a jednocześnie ostatnim drewnianym kościołem na Zamojszczyźnie wzniesionym przed odzyskaniem niepodległości

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Józef Słabczyński (+1905), ks. Kalikst Zbieć (+1920), ks. Wiktor Kruszyński (+1950)

Kościół filialny: Janki, Ubrodowice