Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Stary Zamość

Do parafii należą miejscowości: Borowina Starozamojska, Chomęciska Duże, Chomęciska Małe, Deszkawska Kol., Doły Kol., Krasne, Majdan Sitaniecki, Nowa Wieś, Podkrasne Kol., Podstary Zamość, Ruskie Piaski, Stary Zamość, Tarzymiechy, Wierzba, Wisłowiec, Wisłowiec Kol., Zamszany Kol.

W r. 1447 wieś nabyta przez Tomasza Sariusza z Łaźnina. Aż do r. 1580 nosiła nazwę Zamościa i była dziedziczną wsią Zamoyskich. Parafia istniała już w r. 1531. Była dobrze uposażona m.in. w ziemię (w Wierzbie istniał spory folwark proboszczowski). Do końca w. XVIII parafia należała do diecezji chełmskiej i od początku w. XVII wchodziła w skład dekanatu zamojskiego. W ciągu wieków terytorium parafii uległo uszczupleniu, np. w r. 1937 powstała z niej parafia Wirkowice. Proboszczami bywali tu kanonicy i profesorowie Akademii Zamojskiej.

Przy parafii istniał szpital dla ubogich (jeszcze w w. XX jako dom przytułku dla starców, uposażony w ziemię i pobierał procent od sumy ulokowanej w banku). Od r. 1757 istniało tu bractwo różańcowe i szkaplerzne. Od dawna - parafianie szczególnym kultem otaczają obraz MB Nieustającej Pomocy, który znajduje się w wielkim ołtarzu kościoła. W ciągu długich lat istnienia parafii były niekiedy okresy bardzo ciężkie. W latach 1551-1591 byli tutaj protestanci na skutek popierania ich przez Stanisława Zamoyskiego (ojciec kanclerza Jana). 1 I 1943 r. żandarmeria podczas akcji pacyfikacyjnej rozstrzelała w Wierzbie 30 osób. W czasie wojny został zamordowany proboszcz, ks. Leon Chróścicki. Stary Zamość podzielił los całej Zamojszczyzny: mieszkańcy zostali wysiedleni.

Kościół został wzniesiony prawdopodobnie w latach trzydziestych w. XVI. W latach 1551-1591 w rękach protestantów. Obecnie istniejący, pw. Wniebowzięcia NMP, został restaurowany od fundamentów w r. 1592 z fundacji kanclerza Jana Zamoyskiego, zniszczony przez pożar w r. 1813, restaurowany m.in. w r. 1844 kosztem ordynacji zamojskiej. W r. 1902 kosztem tejże ordynacji i parafian kościół został gruntownie przebudowany i powiększony (budowa nowego prezbiterium, dwóch obszernych kaplic i dwóch zakrystii, budowniczym był Cieszkowski). Remontowany po II wojnie światowej (w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych), malowany: w r. 1907 (przez Antoniego Borkowskiego z Lublina), w latach pięćdziesiątych, w r. 1966 oczyszczony i pomalowany (przez Przełomców z Lublina), w r. 1981.

Kościół murowany, otynkowany, jednonawowy, renesansowy, przy prezbiterium 2 zakrystie z lożami na piętrze, przy nawie 2 obszerne kaplice, na frontonie wieża z kruchtą w przyziemiu i - mniejsza - nad nawą. Wnętrze jest wyposażone w 5 ołtarzy z drzewa sosnowego (wykonane w r. 1904). W ołtarzu głównym są obrazy Wniebowzięcia MB i św. Antoniego. Ponadto jest jeszcze jeden nowy obraz - MB Nieustającej Pomocy. W kaplicy prawej stoi ołtarz fundacji Karola Namysłowskiego (dyrektora orkiestry włościańskiej) z obrazami MB Częstochowskiej i MB Krasnobrodzkiej. W kaplicy lewej znajduje się ołtarz z obrazami Świętej Rodziny i św. Mikołaja. W nawie po prawej stronie jest ołtarz z obrazem MB Różańcowej. Po lewej stronie nawy stoi ołtarz z obrazami św. Walentego i MB Ostrobramskiej. Jest jeszcze ołtarz - bez mensy - z obrazem MB Berdyczowskiej (fundacji Karola Namysłowskiego). W nawie stoją ławki wykonane w latach sześćdziesiątych obecnego stulecia. Na chórze muzycznym znajdują się 24-głosowe organy, wykonane około r. 1911, kilkakrotnie remontowane (m.in. w r. 1967). Na ścianach świątyni wisi szereg obrazów (niektóre z fundacji Karola Namysłowskiego).

Dwa dzwony, zawieszone na wieży kościelnej, zostały wykonane w r. 1955 przez firmę Mojżyszka w Łodzi, poświęcone przez ks. Bogumiła Efnera. Przy kościele stoją 2 figury: jedna w formie słupa (na nim kapliczka i data 1699), zaś druga-z r. 1873-jest to figura MB Niepokalanie Poczętej.

Cmentarz parafialny, założony w XVIII w., czynny

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Mikołaj Gozdalski, ks. Franciszek Woszczyński

1. Kościół filialny, pw. MB Nieustającej Pomocy, w Krasnem, z lat: 1982-1983.

2. Kościół filialny, pw. MB Matki Kościoła, w Tarzymiechach, murowany, z r. 1980 (w miejscu dawnej, drewnianej kaplicy z r. 1922).Wewnątrz drewniany ołtarz z obrazem MB Częstochowskiej, ludowy, z ok. r. 1900.

3. Figury przydrożne w: Chomęciskach, z początku w. XIX, Majdanie Sitanieckim (św. Jana Nepomucena), oraz murowana kapliczka przydrożna MB w Wisłowcu, w Krasnem (z r. 1913). Na cmentarzu grzebalnym znajduje się grobowiec rodziny Namysłowskich z pocz. w. XX.