Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego Horyszów Polski

Do parafii należą miejscowości: Dębina, Horyszów Polski Kol., Horyszów Polski, Janówka, Nowa Kolonia Horyszów Polski, Rozdoły, Sitno Kol. Sitno, Stabrów, Stanisławka, Wólka Horyszowska

Od r. 1743 istniała tu parafia greckokatolicka. W połowie w. XIX posiadała filię w Stabrowie. Po kasacie unii w r. 1875 została zniesiona, a na jej miejsce utworzono parafię prawosławną, która funkcjonowała do I wojny światowej. Katolicy obrządku łacińskiego należeli wówczas do parafii grabowieckiej i sitanieckiej i dubskiej. Parafia rzymskokatolicka w Horyszowie Polskim została erygowana, 6 II 1919 r., przez bpa lubelskiego Mariana Fulmana. Powstała z podziału parafii Grabowiec, Dub i Sitaniec. W ciągu krótkiego swojego istnienia uległa znacznemu zmniejszeniu: po II wojnie światowej do nowych parafii odłączono szereg miejscowości: cześć Rozdołów i Stanisławki do Łazisk, część Jarosławca (w r. 1950) do parafii św. Krzyża w Zamościu, Ministrówka do Miączyna, Cześniki wieś i kol., Bożydar, Jarosławiec Górny, Karp do Cześnik, Czołki, Kornelówka i część Sitna do parafii Czołki, Jarosławiec i cześć Stabrowa do parafii w Jarosławcu. Parafia została włączona pierwotnie do dekanatu hrubieszowskiego, następnie zamojskiego (od r. 1923), od r. 1978 zamojskiego nowomiejskiego, następnie krasnobrodzkiego, a od r. 1995 do dekanatu sitanieckiego.

W latach sześćdziesiątych XX w. budowa budynków gospodarczych, w latach siedemdziesiątych nowej plebanii. Pierwotnie uposażenie parafii stanowiło 3,36 ha ziemi ornej i 0,56 ha ogrodu. W r. 2000 odzyskano 5,41 ha ziemi ornej.

Ciężkim okresem w dziejach parafii była II wojna światowa. Dnia 19 V 1942 r. żandarmeria niemiecka zamordowała 17 mieszkańców Horyszowa Polskiego, 5 osób z Janówki i 9 z Kornelówki. W grudniu 1943 r. wysiedlono Horyszów Polski, Wólkę Horyszów Polski. Sitno wieś i kol., .

Pierwszy kościół, unicki, z w. XVIII, był budowlą drewnianą. Kolejny, również drewniany, został wybudowany w r. 1856 z fundacji ordynacji zamojskiej. W r. 1875 zamieniono go na cerkiew prawosławną. Spłonął w r. 1918. Nowy, drewniany, jeszcze nie wykończony, sprzedano, w r. 1920, do Krynic (dekanat Tomaszów). Obecnie istniejący, pw. Podwyższenia Krzyża Św., z lat: 1901-1903, wybudowany przez rząd carski jako cerkiew prawosławna. Po I wojnie światowej został przekazany katolikom (30 VIII 1919 r. był poświęcony przez ks, Jana Kosiora). Kościół został zdewastowany w czasie II wojny światowej (1943-1944 był w nim magazyn zbożowy). Remontowany w latach: 1945-1950, 1996-2000. Polichromia została wykonana w r. 1972 przez Mariana Peckę, kolejna w roku 1984

Kościół murowany, orientowany, neoromański, z elementami stylu bizantyjskiego, jednonawowy, trójdzielny. Na frontonie trójkondygnacyjna wieża, z kruchtą w przyziemiu, po lewej stronie kruchty wejście na chór, po prawej składzik. Nawa główna prostokątna, o drewnianym, otynkowanym sklepieniu kolebkowym, węższe prezbiterium, zamknięte półkoliście, o sklepieniu kolebkowym murowanym, po obu stronach zakrystie. Posadzka w całym kościele z terakoty. Nad nawą główną dach dwuspadowy, nad prezbiterium i zakrystiami wielospadowy, kryty miedzianą blachą. Wewnątrz 3 drewniane ołtarze: główny: wyk. przez Franciszka Stanucha w latach 1950-1952, z rzeźbami: św. Jana Kantego, św. Jacka, św. Stanisława bm, św. Wojciecha, nad tabernakulum, w centralnym miejscu krucyfiks, na zasłonie obrazy: Najświętszego Serca Pana Jezusa i Wniebowzięcia NMP (mal. Ł. Bałzukiewicz); boczne: prawy (r. 1949) z płaskorzeźbą św. Stanisława Kostki (wyk. F. Stanuch), w szczycie medalion z niezidentyfikowanym świętym, lewy (r. 1948) z płaskorzeźbą św. Franciszka z Asyżu i obrazem MB Częstochowskiej z r. 1996 (mal. A. Oberda), w szczycie medalion z płaskorzeźbą św. Cecylii, po bokach mniejsze rzeźby świętych: Tekli i niezidentyfikowanej. Ambona, chrzcielnica, konfesjonał oraz stacje Drogi Krzyżowej wykonane przez F. Stanucha, współczesne ołtarzom. W nawie stoją ławki z drzewa jesionowego. Na chórze muzycznym są 15-głosowe organy wykonane przez firmę Biernackiego w r, 1953.

Obok kościoła murowana dzwonnica, z r. 1970, wg planów archidiec. Gogojewicza, w niej dwa dzwony wykonane, przez firmę Braci Niestaj z Rudy Śląskiej, w r. 1958, poświęcone przez bpa Henryka Strąkowskiego 1 X 1958 r.).

Na cmentarzu przykościelnym, ogrodzonym metalową siatką, na podmurówce, po prawej stronie kościoła figura Najświętszej Maryi Panny o Niepokalanym Sercu, wyk. przez firmę Schöfer z Piekar, poświęcona 15 VIII 1954 r. W części południowo - wschodniej grota MB z Lourdes poświęcona w roku 2006.

1. Grzebalny, rzymskokatolicki w Horyszowie Pol., dawniej greckokatolicki i prawosławny, czynny, założony ok. r. 1856 przy okazji porządkowania terenu, związanego z budową nowej świątyni, powiększony po II wojnie światowej, o kształcie wydłużonego prostokąta, o pow. 3,4 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy murowanych słupach, na podmurowaniu.

2. Rzymskokatolicki przy Wólce Horyszowskiej, nieczynny, założony ok. r. 1917, w kształcie prostokąta o pow. 0,22 ha, wokół cmentarza ślady rowu i wału ziemnego.

3. Cmentarz z I wojny światowej w Rozdołach, nieczynny, założony ok. 1915 r., pochowani żołnierze austriaccy i rosyjscy, ogrodzony wałem ziemnym

4. Cmentarz prawosławny, dawniej greckokatolicki, w Sitnie, nieczynny, z I poł. w. XIX, w kształcie czworoboku o pow. 0,4 ha. Istniał przy cerkwi greckokatolickiej, następnie prawosławnej w Sitnie, rozebranej ok. r. 1938.

5. Cmentarz z I wojny światowej w Sitnie, na wschodnim krańcu wsi, założóny w r. 1915, w kształcie prostokąta o pow. 0,02 ha, pochowanych jest tu 200 żołnierzy armii niemieckiej, ogrodzony metalowymi przęsłami, przy metalowych słupach

6. Cmentarz z I wojny światowej w Stanisławce, nieczynny, założony ok. 1915 r., o kształcie czworoboku o pow. 0,03 ha, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupkach.

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Paweł Stanicki (+1981), ks. Józef Czaus (+2015)

1. Kościół filialny, pw. św. Stanisława bm, w Stanisławce, murowany, niewielki, stoi na pograniczu parafii Horyszów Polski i Łaziska. Ostatnia przebudowa w 1995 r. W roku 2006 przeprowadfzono gruntowny remont ( wymiana dachu, elewacji, odwodnienie).

Odpust: św. Stanisława BM (8 V).

2. Kościół filialny, pw. św. Brata Alberta, w Kol. Sitno, murowany, z r. 1985, poświęcony, 13 IX 1988, przez bpa Ryszarda Karpińskiego

Odpust: Św. Brata Alberta (niedziela przed 16 czerwca)

3. Krzyż przydrożny (przy tzw. starej drodze z Horyszowa Pol do Sitna) z r. 1905, postawiony po ukazie tolerancyjnym.

4. Krzyż polny, między Wólką Horyszowską i Stabrowem, postawiony w miejscu potyczki Powstańców z Rosjanami w roku 1863

5. Pomnik nagrobny ?z czasów unii?, przy obecnej drodze Horyszów Polski - wólka Horyszowska, (dawniej cmentarz przycerkiewny), w kształcie kolumny zwieńczonej krzyżem, z napisem: ?Tu spoczywa śp. Anastazja z Bojarskich Szokalska, zmarła dnia 17 kwietnia 1828 r. przeżywszy lat 23. Przechodniu proszę westchnij za duszę jej do Boga?. Po likwidacji unii Rosjanie umieścili przed tym pomnikiem swój obelisk z rosyjskimi napisami całkowicie zasłaniając napisy polskie.