Parafia pw. Świętego Michała Archanioła Perespa

Do parafii należą miejscowości: Czermno, Kazimierówka, Marysin, Perespa I, Perespa II, Perespa III, Wakijów

W Perespie już przed r. 1674 istniała parafia i drewniany kościół unicki. Budowę kolejnego, ale już murowanego kościoła, rozpoczęto w r. 1807 z fundacji Rafała Horodyńskiego. Nowa świątynia została ukończona ok. r. 1827. Po kasacie unii zamieniono go na cerkiew prawosławną. Po pożarze w r. 1877 był remontowany, po I wojnie światowej oddany katolikom. Został poświęcony pw. św. Michała Archanioła. Parafię rzymskokatolicką erygowano w Perespie w r. 1919 na mocy dekretu bpa lubelskiego Mariana Fulmana. Powstała ona z podziału parafii Tyszowce. Do II wojny światowej na tym terenie zamieszkiwali w dość dużej liczbie prawosławni. W skład parafii wchodzi m.in. miejscowość Czermno, gdzie w średniowieczu był ośrodek grodowo-miejski księstwa włodzimiersko-wołyńskiego (Czerwień). Znaczenie stracił on na przełomie w. XIII i XIV. W r. 1975, po erekcji parafii Honiatycze, przyłączono do niej Honiatyczki, należące dotychczas do Perespy.

Dawna cerkiew greckokatolicka, pw. Michała Archanioła, po r. 1863 zamknięta, a w 1875 r. zamieniona na cerkiew prawosławną. Odnawiana w r. 1878. Od r. 1919 kościół rzymskokatolicki. Kościół zdewastowany w latach: 1939-44 i zamieniony na cerkiew prawosławną. Ponownie rekoncyliowany w r. 1944.

Klasycystyczny. Orientowany. Murowany z cegły, otynkowany. Trójdzielny: prezbiterium i babiniec z niewyodrębnionym przedsionkiem czworoboczne, równej szerokości, między nimi nieco szersza kwadratowa nawa; przy prezbiterium od północy zakrystia. Wewnątrz naroża nawy ścięte, ściany ożywione arkadami; w bocznych otwory okienne; arkady otwarte do prezbiterium i babińca wsparte na parach pilastrów i wzmocnione parami gurtów. Nad nawą kopuła na wysokim ośmiobocznym tamburze, zwieńczona latarnią, w babińcu, prezbiterium i zakrystii sklepienie krzyżowe. Chór muzyczny wsparty na arkadzie, z nadwieszonym drewnianym parapetem. Zewnątrz wszystkie elewacje z toskańskimi pilastrami przy narożach, z wyjątkiem prezbiterium parzystymi, dźwigającymi obiegające wokół belkowanie. Fasada, boczne ściany nawy i wschodnia elewacja prezbiterium zwieńczone trójkątnymi ogzymsowanymi szczytami. Naroża tamburu również opilastrowane. Okna prostokątne zamknięte łukiem półkolistym, w opaskach z kluczami, od wschodu okulus. Dachy dwuspadowe, wraz z pulpitowym dachem zakrystii oraz ośmiopołaciową kopułą i hełmem latarni, zwieńczonej żelaznym kutym krzyżem, kryte blachą.

W nowszych ołtarzach: w głównym ikony malowane na desce: Matka Boska z Dzieciątkiem z w. XVIII, w sukience z tegoż czasu i Michał Archanioł (ok. poł. w. XVIII), z jedenastoma scenami ilustrującymi dzieje jego legendy; w ołtarzach bocznych dwa obrazy nierozpoznanych świętych, jeden z w. XVIII, drugi sygn. Antoni Mizerski z 1927 r. W nowej ambonie sześć ikon z postaciami NMP, Michała Archanioła i czterech ewangelistów zapewne z przełomu w. XVII/XVIII, malowane na desce. Tablica żeliwna fundacyjna z datą rozpoczęcia budowy: 1807.

Dzwonnica współczesna kościołowi, odnawiana. Klasycystyczna. Murowana z cegły, otynkowana. Kwadratowa, z czworoboczną przybudówką od wschodu W dolnej kondygnacji brama przejazdowa, w górnej prostokątne otwory dzwonowe zamknięte półkoliście, z kluczami. Narożniki boniowane, obie kondygnacje zwieńczone gzymsami. Dach namiotowy, kryty blachą.

Na cmentarzu nagrobek z 1. poł. w. XIX, klasycystyczny, kamienny; w kształcie obelisku na czworobocznym cokole, zwieńczony kulą.

1. Cmentarz rzymskokatolicki w Perespie, czynny, założony w r. 1919, w kształcie prostokąta o pow. 1,25 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy murowanych z cegły słupach

2. Cmentarz prawosławny w Perespie, nieczynny, założony po r. 1875, użytkowany do II wojny światowej, w kształcie czworoboku o pow. 0,44 ha

3. Cmentarz przykościelny, dawniej przycerkiewny oraz grzebalny, nieczynny, założony w II. poł. w. XVII

4. Cmentarz przy kościele filialnym w Wakijowie

1. Kościół filialny, pw. Św. Rafała Kalinowskiego, w Wakijowie, wzniesiony na terenie dawnego cmentarza prawosławnego, archidiec. Nowak. Poświęcony w r. 1985 przez bpa Jana Śrutwę.

2. Krzyży przydrożnych - 8, figur i kapliczek - 6