Parafia pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny Kryłów

Do parafii należą miejscowości: Gołębie, Górka Kolonia, Kosmów, Kosmów Kolonia, Kryłów, Kryłów Kolonia., Małków, Małków Kolonia Prehoryłe.

Kryłów, niegdyś miasto, od w. XV w ramach enklawy Ziemi Chełmskiej na terenie księstwa bełskiego. Własność Ostrorogów w w. XVI, ok. poł. w. XVII przechodzi do Radziejowskich następnie do Prażmowskich, Jeżewskich, Chrzanowskich i Horodyskich. W 2. poł. w. XVI silny ośrodek kalwiński (zbór, szkoła). Protestanci zachowali swoje znaczenie do początku w. XVII. W latach: 1757-1808 istniał kościół i klasztor reformatów, skasowany przez zaborców (w II połowie w. XIX pozostały po nim już tylko ruiny). Osada położona nad rzeką Bug. Ośrodkiem czworoboczny rynek, dawne założenie miejskie znacznie zniekształcone. Zabudowa nieregularna, drewniana, z końca w. XIX i w. XX. Na północ od rynku kościół parafialny, na południe od osady pozostałości założenia pałacowego oraz cmentarz po nieistniejącej cerkwi greckokatolickiej z 1771r. Na wyspie otoczonej ramionami Bugu, na wschód od osady, ruiny zamku.

Parafia rzymskokatolicka istniała w Kryłowie już w w. XV. Parafia była dobrze uposażona, a w r. 1635 zostało ono jeszcze zwiększone przez Mikołaja Ostroroga (obecnie przy parafii jest 12 ha ziemi). W ramach działalności charytatywnej założono szpital dla ubogich, który funkcjonował jeszcze w w. XIX. Do czasów kasaty unii istniała w Kryłowie również parafia greckokatolicka z kościołem filialnym w Prehoryłem. Na terenie parafii mieszkali również prawosławni, którzy mieli tutaj kilka cerkwi, obecnie jest ich około 30 osób. Parafia należy do dekanatu hrubieszowskiego południowego.

Archiwum parafialne zawiera m.in. księgi metrykalne od r. 1820. księgę wizytacji (księgi metrykalne pounickie od r. 1826), księgę zmarłych reformatów od r. 1757.

Pierwszy kościół rzymskokatolicki w w. XVI zamieniono na zbór kalwiński. Nowy kościół, pw. Najśw. Sakramentu, ukończony w r. 1637 kosztem Ostrorogów. Dwa następne również drewniane, z r. 1695 i ok. 1754-6r. Obecny wzniesiony w latach: 1859-60 z fundacji Anieli z Rzewuskich Chrzanowskiej, konsekrowany w październiku 1860 r., przez bp. Walentego Baranowskiego, uszkodzony w czasie II wojny światowej (m.in. częściowo zniszczono wieże), odnowiony po drugiej wojnie światowej. W r. 1965 wykonano ankrowanie i usunięcie pęknięcia sufitu, w r. 1967 odnowienie wewnątrz. Kolejne odnowienie wnętrza było w r. 1980.

Neogotycki. Murowany z cegły, otynkowany; trzynawowy, z wieżą od frontu, przy prezbiterium zakrystia, przy nawie kruchta. Ołtarz główny neogotycki z 2. poł. w. XIX, z obrazami Matki Boskiej z Dzieciątkiem, barokowym z 1. poł. w. XVIII, w sukience srebrnej rokokowej, oraz św. Wawrzyńca z w. XIX. Dwa ołtarze boczne klasycyzujące z 2. poł. w. XIX: w lewym obrazy św. Józefa i Trójcy Św. w zwieńczeniu, z 1. poł. w. XIX oraz malowane antepedium z przedstawieniem Ucieczki do Egiptu z tegoż czasu; w prawym krucyfiks barokowy z w. XVIII i obraz św. Hieronima z 1. poł. w. XIX oraz antepedium malowane z przedstawieniem św. Stanisława bpa z tegoż czasu. Obrazy o charakterze barokowo-ludowym z 1. poł. w. XIX: 1. św. Franciszka; 2. zakonnika, oba pochodzące zapewne z nieistniejącego kościoła reformatów; 3. św. Stanisława bpa. Rzeźby: 1-2. śś. Jerzego i Floriana, z 1. poł. w. XIX; 3. Chrystusa Frasobliwego ludowa z w. XIX. Płaskorzeźba Stygmatyzacji św. Franciszka z w. XVIII (?). Epitafium marmurowe Anieli z Rzewuskich Chrzanowskiej (zm. w r. 1858), fundatorki kościoła, z herbem Poraj. Ławki nowe, polichromia z r. 1981, na chórze muzycznym 12-głosowe organy z r. 1898, chrzcielnica neogotycka. Epitafia zamieszczono w przedsionku (Chrzanowskich, Pohoreckich. Swieżawskich, Rulikowskich, Horodyskich), ambona neogotycka, żeliwna (w. XIX).

Cmentarz kościelny otoczony murem z okresu budowy kościoła, z trzema kaplicami w narożach i bramką o cechach klasycystycznych oraz dzwonnicą klasycystyczno-neogotycką w niej 3 dzwony zakupione w r. 1956.

1. Cmentarz rzymskokatolicki w Kryłowie, dawniej także prawosławny, czynny, założony, jako kontynuacja cmentarza przykościelnego, pod koniec w. XVIII lub na początku w. XIX, w kształcie trójkąta prostokątnego o pow. 4, 6 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalową siatką przy metalowych słupach

2. Cmentarz żydowski w Kryłowie, nieczynny

3. Cmentarz prawosławny w Małków Kol., nieczynny, założony po r. 1875, ogrodzony wałem ziemnym

4. Cmentarz greckokatolicki w Prehoryłem, nieczynny, założony prawdopodobnie w XVIII w., o pow. 0,3 ha

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Franciszek Skórski (+1854), ks. Józef Karol Dębowski (+1909)

1. Kościół filialny, pw. MB Częstochowskiej, w Górce Zabłociu, przeniesiony z Aleksandrowa k. Biłgoraja, poświęcony, 20 sierpnia 1998 r., przez bpa Mariusza Leszczyńskiego

2. Kościół filialny w Kosmowie, poświęcony 7 listopada 1999 r., przez bpa zamojsko-lubaczowskiego Jana Śrutwę

3. Kościół filialny w Gołębiu, w budynku dawnej szkoły.

4. Na cmentarzu katolickim, obok kaplicy murowanej z lat: 1855-9, bezstylowej, nagrobek Józefa Benedykta Chrzanowskiego (zm. w r. 1837), umieszczony na kopcu, żeliwny, w kształcie kolumny zwieńczonej urną.

5. Na cmentarzu pocerkiewnym dwa nagrobki kamienne: 1. Marianny z Brackowskich Majewskiej (zm. w r. 1788) w kształcie obelisku; 2. ks. Franciszka Teodora Skarskiego (zm. w r. 1851).

6. Figury przydrożne. Kamienne: 1. Położona przy dawnym rynku. Na postumencie i cokole, pokrytym ornamentem rokokowym, ze spływami wolutowymi po bokach, rzeźba św. Jana Nepomucena z 2. poł. w. XVIII. 2. Położona przy drodze do Szychowic, na szkarpie, przy tzw. cudownym źródle. Rzeźba niezidentyfikowanego świętego z przełomu w. XVIII/XIX, obok drewniana skarbonka ze starymi okuciami. 3. o drewnianej figurze św. Antoniego w Lesie Małkowskim, 4. św. Michała, 5. Św. Mikołaja w Kol. Kryłów