Parafia pw. Świętego Mikołaja Szczebrzeszyn

Do parafii należą miejscowości: Rozłopy, Szczebrzeszyn, Szperówka

Parafia erygowana w r. 1398, przez Jakuba - abpa halickiego. Fundatorem był Dymitr z Goraja, właścicielSzczebrzeszyna. Uposażył on parafię w ziemię (grunta były na terenie Błonia, Brodów i Sułowa). Terytorialnie parafia szczebrzeszyńska była bardzo rozległa. Stan ten trwał przez wiele lat. Znaczne uszczuplenie jej granic nastąpiło w w. XX: na skutek powstawania nowych parafii odpadło od niej szereg miejscowości. W r. 1919 przyłączono kilka wsi do parafii: Tereszpol, Topólcza, Zwierzyniec, a później na rzecz nowych parafii: w Trzęsinach
i Tworyczowie. W r. 1974 powstał samodzielny punkt duszpasterski w Klemensowie. W okresie przedrozbiorowym, tzn. w czasach przynależności parafii do diecezji chełmskiej, wchodziła ona w skład dekanatu Zamość. Już w tym czasie na terenie parafii był kościół filialny w Zwierzyńcu.

W II połowie XVI w. Szczebrzeszyn przejściowo stał się ośrodkiem protestantyzmu. W tym czasie miejscowość była własnością Górków. Sytuacja zmieniła się na korzyść katolików pod koniec w. XVI, kiedy Szczebrzeszyn stał się własnością Jana Zamoyskiego. Przy parafii od dawna istniał szpital dla ubogich. Funkcjonował jeszcze w w. XIX jako przytułek dla starców, a budynek szpitalny znajdował się na cmentarzu przykościelnym. Tradycja opieki nad biednymi i potrzebującymi była podtrzymywana przez księży również w okresie późniejszym, np. w czasie II wojny światowej kuchnię dla biednych prowadził ks. Franciszek Kapalski. Do końca XIX w. istniało bractwo sióstr i braci Świętych Aniołów Stróżów, a w czasie późniejszym działały różne organizacje religijne i rozwijała się Akcja Katolicka. Przy parafii już w okresie przedrozbiorowym była biblioteka, której częściowo zachowany księgozbiór został ostatnimi czasy przekazany do Lublina.

Dawniej na terenie parafii działalność swoją rozwijały franciszkanki, później bonifratrzy, franciszkanie, szarytki i elżbietanki. W r. 1954 do parafii przybyły urszulanki szare, natomiast w miejscowym szpitalu w latach 1945-1974 pracowały józefitki. 25 I 1863 r. Szczebrzeszyn był widownią walki powstańców z Rosjanami; mogiły poległych są na miejscowym cmentarzu. Szczególnie wiele ofiar pochłonęła ostatnia wojna (również miejscowy wikariusz, ks. Władysław Kłos, przebywał w obozie w Dachau). Dekanat szczebrzeszyński został utworzony po I wojnie światowej.

Pierwszy kościół parafialny, pw. Wniebowzięcia Matki Bożej został wzniesiony prawdopodobnie w r. 1394 z fundacji Dymitra z Goraja. W r. 1570 zamieniony na zbór kalwiński przez ówczesnego właściciela Szczebrzeszyna Andrzeja Górkę, spłonął w r. 1583.

Obecnie istniejący, pw. św. Mikołaja, wybudowany został w latach 1610-1620 przez dziekana kapituły zamojskiej, a zarazem proboszcza szczebrzeszyńskiego, ks. Mikołaja Kiślickiego, konsekrowany, w r. 1620, przez bpa Jerzego Zamoyskiego, około r. 1644 spalony przez Tatarów. Po odbudowie ponownie konsekrowany w r. 1668 przez proboszcza ks. Jana Unikowskiego, w r. 1754 kolejny pożar świątyni. Około połowy w. XIX znajdował się w bardzo złym stanie. Remonty główne przeprowadzono za czasów proboszcza ks. Laskowskiego (1867-1871). Naprawa kościoła ciągnęła się do końca w. XIX. W czasie tych prac częściowo zatarto cechy późnorenesansowe. Zamknięty przez władze hitlerowskie w okresie II wojny światowej uniknął dewastacji i tuż po wyzwoleniu Szczebrzeszyna, 25 VII 1944 r., wznowiono działalność duszpasterską. W latach 1945-1946 wykonano remont dachu, w r. 1964 malowanie, a w r. 1967 remont z zewnątrz.

Kościół murowany z kamienia i cegły, trzynawowy, w stylu renesansu lubelskiego, przy prezbiterium zakrystia, w środku bocznych naw dwie kaplice renesansowe, wybudowane razem z kościołem, na frontonie wieża z kruchtą w przyziemiu, nad nawą wieżyczka na sygnaturkę. Mimo licznych prac remontowych po zniszczeniach zachował swój pierwotny styl, choć zmienił nieznacznie wygląd zewnętrzny poprzez dobudowanie dwu kaplic i usypania skarp dla wzmocnienia murów.

Zewnętrzna ściana prezbiterium zwrócona do ulicy Zamojskiej posiada niszę, w której znajduje się płyta kamienna, a na niej kartusz herbowy Zamoyskich i akt erekcji kościoła przez biskupa Jerzego Zamoyskiego w języku łacińskim. W drewnianym ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Mikołaja. Kościół posiada 4 ołtarze boczne, drewniane: w nawie lewej z obrazem św. Walentego, a w prawej - z  obrazem MB. Wszystkie ołtarze wykonano w stylu renesansowym. Na sklepieniach w nawie głównej i w nawach bocznych zachowała się sztukateria z okresu budowy kościoła (1620 r.) w typie kalisko-lubelskim, a także bogato zdobione obramienia okien i gzyms wieńczący. Dekoracja stiukowa w nawie i prezbiterium naśladuje dekorację w Katedrze Zamojskiej. W prezbiterium kościoła zastosowano listwowe podziały sklepienia, zaś w nawie głównej i bocznych złożoną dekorację ornamentową. Halowy korpus, plan wnętrza kościoła i szerokie, wieloboczne absydy prezbiterium zachowały tradycyjne formy.

Wyposażenie kościoła pochodzi z różnych okresów. Najstarsze ołtarze naw bocznych pochodzą z początku XVII wieku i przedstawiają wczesne formy baroku o bogatej dekoracji ornamentalnej. Z końca XVII wieku pochodzi ambona o bardzo efektownym kształcie z figurami aniołów wspierających baldachim. Częściowo zachowało się bogate wyposażenie renesansowe i barokowe, a także w ołtarzach kilka obrazów pędzla Rafała Hadziewicza, dwa inne obrazy: "Święta Rodzina" i "Chrystus nauczający w świątyni", pochodzące z I poł. XVII w. są prawdopodobnie autorstwa malarza Jana Kasińskiego. Na chórze muzycznym 12-głosowe organy, zbudowane w r. 1893 przez firmę Jana Śliwińskiego ze Lwowa, remontowane m.in. w r. 1956 i 2012.

Z parafii 20 VI 2007 r. została wydzielona parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Szczebrzeszynie.

1. Cmentarz grzebalny rzymskokatolicki, dawniej także greckokatolicki i prawosławny, czynny, z końca XVIII w., w kształcie wydłużonego wieloboku o pow. 5,26 ha, z podziałem na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach

2. Cmentarz przycerkiewny w Szczebrzeszynie, dawniej także grzebalny, nieczynny, początkami sięga XIV/XV w., czynny do pocz. w. XIX, w kształcie wydłużonego wieloboku o pow. 0,25 ha, ogrodzony od ul. Sądowej ceglanym murem, z pozostałych stron wysoka skarpa.

2. Cmentarz żołnierzy austriackich i rosyjskich z I wojny światowej, przy ul. Zamojskiej - Klemensów, nieczynny, założony w r. 1914, w kształcie prostokąta o pow. 0,02 ha

3. Mogiła przy Liceum Ogólnokształcącym w Szczebrzeszynie

4. Cmentarz żydowski w Szczebrzeszynie, nieczynny


Kapłani zmarli pochowani na cmentarzu parafialnym:
ks. Jan Nepomucen Grabarski (+1913), ks. Andrzej Wadowski (+1931), ks. Władysław Dziewulski (+1980), ks. Józef Jachuła (+1961), ks. Stanisław Szepietowski (+1977), ks. Marek Poździk (+2000), ks. Józef Filipek (+2011), ks. Wiesław Rzepecki (+2014)

1. Kościół, pw. św. Leonarda Op., na cmentarzu grzebalnym.

Pierwszy kościół wzniesiony w r. 1630. Pod koniec w. XIX był on już w bardzo złym stanie. Obecnie istniejący, pw. św. Leonarda Op. (poprzednio to samo wezwanie), został zbudowany w latach 1908-1909 kosztem parafii i ordynacji zamojskiej. W latach 1945-1946 przeprowadzono remont dachu, w latach siedemdziesiątych ponowny remont dachu i całej świątyni.

Kościół murowany, otynkowany, jednonawowy, neogotycki, 2 zakrystie, na kościele 2 wieżyczki. W drewnianym ołtarzu neogotyckim jest obraz św. Leonarda, pod kościołem krypta ze szczątkami trzech proboszczów. Odprawiają się tu nabożeństwa 1, 2 XI i w dzień św. Leonarda (6 XI).

2. Kościół filialny, pw. MB Nieustającej Pomocy, w Żurawnicy, konsekrowany, 18 września 1983 r., przez bpa Zygmunta Kamińskiego.

3. Cerkiew unicka, powstała w I poł. w. XVI, początkowo jako kościół łaciński, a następnie jako parafialna cerkiew unicka. Romański styl fundamentów oraz grubość murów, dochodząca do 2 m., sugerują, że była to początkowo świątynia łacińska z przełomu w. XII/XIII, nosiła wezwanie Wniebowzięcia (Zaśnięcia) Najświętszej Maryi Panny.

4. Kamienny krzyż, z w. XVI, przy ul. Zamojskiej, upamiętniający wypędzenie arian ze Szczebrzeszyna

5. Kaplica św. Jana Nepomucena, z w. XIX, przy ul. Partyzantów.

6. Murowane krzyże przydrożne, pocz. w. XX, w: Kawęczynie, Brodach Małych, Błoniu, Szperówce