Parafia pw. Przemienienia Pańskiego Tarnogród

Do parafii należą miejscowości: Korchów I, Korchów II, Luchów Dolny (od nr 159 do nr 189), Płusy, Tarnogród, Wola Różaniecka

Tarnogród, jako osada, został założony przywilejem lokacyjnym wydanym przez króla polskiego Zygmunta Augusta w maju 1567 r. W tym akcie prawnym król wyznaczył uposażenie dla kapłana katolickiego i kościoła, który mieszczanie mieli wystawić. W 1568 r. mieszkańcy Tarnogrodu zbudowali drewniany kościół pw. Świętego Ducha, zwany szpitalnym. Był to pierwszy kościół w Tarnogrodzie, choć nie parafialny. Następnie, również z drewna, wzniesiono świątynię parafialną, do której już został skierowany kapłan. Formalnie parafia została erygowana przez bpa przemyskiego, Wawrzyńca Goślickiego, aktem erekcyjnym wydanym w Brzozowie 23 I 1598 r. Wcześniej Jan Zamoyski wydał przywilej fundacyjny dla parafii i zapewnił jej uposażenie.

Drugi kościół, a pierwszy parafialny, spłonął w 1629 r. w samą procesję Bożego Ciała. Mianowany przez władze proboszczem ks. Andrzej Kłopocki, sumptem Tomasza Zamoyskiego, własnym i parafian w latach 1632-1634 wystawił kościół z drewna, który odznaczał się piękną architekturą i bogato wyposażonym wnętrzem. Poświęcenia dokonał bp Zachariasz Nowoszycki, sufragan lwowski. Kościół poświęcono Przemienieniu Pańskiemu, św. Annie, św. Andrzejowi Apostołowi i św. Wawrzyńcowi w 1636 r. Kościół ten przetrzymał burze dziejowe takie jak: najazdy Kozaków, Tatarów, Węgrów i Szwedów.

Ponieważ drewniana świątynia nie dawała gwarancji trwałości i bezpieczeństwa, na wniosek bpa przemyskiego, miejscowy proboszcz ks. Józef Łysakowski rozpoczął w 1750 r. budowę nowego kościoła murowanego. Planów dostarczył mu architekt Merettini, który zbudował wokół Lwowa budowle sakralne i świeckie. Część świątyni, tzn. zakrystię od strony północnej, prezbiterium i kaplicę Matki Bożej od strony południowej, zbudowano do roku 1764. W tym też roku rozebrano poprzedni kościół. Cała nawa została skończona za ks. infułata Baltazara Dulewskiego w latach 1771-1778. Kościół, w stylu barokowym, z pięknymi kapitelami z piaskowca wewnątrz i zewnątrz, z kamiennymi lampionami na frontonie, otrzymał tytuł Przemienienia Pańskiego.

W kościele znajduje się wielki manierystyczny ołtarz z II połowy XVII wieku. Sprowadził go do Tarnogrodu ks. Dulewski w 1783 r. z Kolegiaty Zamojskiej. Jest on pierwszym ołtarzem Katedry Zamojskiej - wykonany w Zamościu w 1635 roku na zamówienie samego kanclerza Jana Zamoyskiego. Ołtarz - według projektu B. Morando - polichromowany i złocony, wykonał z drewna sztukator F. Moller. Jego złocenie zakończono w 1782 roku. W polach znajdują się obrazy Boga Ojca, Przemienienie Pańskie - piękna kopia obrazu Rafaela, zaś na zasuwie jest Zwiastowanie, które wskazuje na Murilla oraz dwa boczne oryginalne obrazy na desce: św. Jan Ewangelista i św. Jan Chrzciciel. Obrazy te zostały zamówione u Domenica Tintoretta w Wenecji przez kanclerza Jana Zamoyskiego w 1601 r.

Do w. XIX parafia należała do diecezji przemyskiej i wchodziła w skład archidiakonatu jarosławskiego. Granice parafii tarnogrodzkiej były bardzo rozlegle. Dopiero w XX w. uległy znacznemu uszczupleniu na skutek powstawania nowych parafii: w r. 1919 powstały parafie w Biszczy i Luchowie Górnym, następnie w r. 1922 w Księżpolu i wreszcie w r. 1975 w Różańcu. Od początku istnienia parafii aż do r. 1850 była czynna szkoła. W 1635 r. powstał szpitalik parafialny. Przy parafii istniały bractwa: św. Anny, różańcowe, literackie. Od 1943 r. w Tarnogrodzie pracują siostry serafitki.

Siostry Serafitki

Tarnogród
parafia pw.
Przemienienia Pańskiego



Kościelna 14, 23-420 Tarnogród
Tel. 84 689 70 24



Odpust: 6 sierpnia
Liczba mieszkańców: 5700


Proboszcz: Ks. Jerzy Tworek

Wikariusze:
Ks. Adam Palonka
Ks. Piotr Wojnar


Rezydent:
Ks. Grzegorz Pruszkowski


Do parafi należą miejscowosci: Korchów I, Korchów II, Luchów, Płusy, Tarnogród, Wola Różaniecka

Kościoły filialne: Tarnogród - Św. Rocha

Historia Parafii:
Tarnogród. Miasto założone w r. 1567 przez Floriana Słonkę podstarościego krzeszowskiego, za przywilejem wydanym Stanisławowi Tarnowskiemu wojewodzie sandomierskiemu i staroście krzeszowskiemu przez Zygmunta Augusta. Od r. 1589 należy do ordynacji zamojskiej. Pożary miasta m. in. w latach: 1650, 1693, 1694 i 1761. W 1715 r. zawiązano tu tzw. konfederację tarnogrodzką. Osada znacznie zniszczona, zwłaszcza wokół rynku, w czasie działań wojennych w latach: 1939- 44. Plan otwarty, ośrodkiem prostokątny rynek z ulicami wychodzącymi z naroży i boków dłuższych, obecnie układ nieco zniekształcony. Zabudowa nowsza murowana, na przedmieściach drewniana. Kościół parafialny na północ, kościół filialny na południe od rynku, cerkiew parafialna w części południowo - zachodniej osady.

Parafia erygowana, 23 I 1598 r., przez bp. przemyskiego Wawrzyńca Goślickiego. Do w. XIX należała do diecezji przemyskiej i wchodziła w skład archidiakonatu jarosławskiego. Już w tych czasach istniał dekanat tarnogrodzki. Granice parafii tarnogrodzkiej były bardzo rozlegle. Dopiero w w. XX uległy znacznemu uszczupleniu na skutek powstawania nowych parafii: w r. 1919 powstały parafie w Biszczy i Luchowie Górnym, następnie w r. 1922 w Księżpolu i wreszcie w r. 1975 w Różańcu. Uposażenie parafii było znaczne. Składała się na nie ziemia, której pierwsze nadanie datujemy jeszcze na r. 1567, tzn. na okres przed oficjalną erekcją parafii (na mocy przywileju króla Zygmunta Augusta). Z biegiem lat nadania zwiększyły się. Taki stan trwał do r. 1865. W okresie międzywojennym doszła do tego ziemia pounicka w Różańcu. Obecnie parafia posiada 14 ha ziemi.

Przy parafii istniał szpital przy nie istniejącym dzisiaj kościele Św. Ducha. Na początku w. XIX kościół ten został rozebrany, a na jego miejscu unici postawili swoją świątynię. Dawniej na terenie parafii był jeszcze kościół w Bukowinie (pod opieką Akademii Zamojskiej; istnieje do dzisiaj na terenie parafii Biszcza). Wspomniane kościoły świadczyły wielką pomoc w pracy duszpasterskiej w tak rozległej parafii. Istniały bractwa: św. Anny, różańcowe, literackie. Szpital był raczej przytułkiem dla ubogich. Prawdziwy szpital został założony po I wojnie światowej. Była to zasługa czynników kościelnych: ks. Malinowskiego i sióstr serafitek. Praca sióstr trwała tu przez cały okres międzywojenny, w czasie II wojny światowej i po wojnie. Z nich wywodziły się pielęgniarki i pracowały w administracji szpitala. Od początku istnienia parafii aż do r. 1850 była czynna szkoła. Teren parafii tarnogrodzkiej zamieszkiwał znaczny odsetek grekokatolików (aż do kasaty unii w r. 1875). Posiadali oni tutaj kilka swoich kościołów. Obecnie w Tarnogrodzie istnieje cerkiew prawosławna. Smutno w dziejach zapisała się II wojna światowa: aresztowania, wywóz do obozów koncentracyjnych, 3 VII 1943 r. wysiedlenie ludności, od VI do VII 1944 r. funkcjonował tutaj obóz podczas dokonywania akcji pacyfikacyjnej w okolicy.

Kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego. Pierwszy drewniany kościół, pw. Zwiastowania NMP, św. Anny i św. Wawrzyńca, spalony w r. 1629, drugi, pw. Przemienienia Pańskiego, NMP, św. Anny i św. Wawrzyńca, wzniesiony w latach: 1630-2 z fundacji ks. Andrzeja Kłopockiego kanonika zamojskiego; rozebrany przed r. 1764. Budowa obecnego rozpoczęta po r. 1750 staraniem ks. Józefa Łysakowskiego z fundacji Tomasza Antoniego Zamoyskiego, wojewody lubelskiego, może wg planów archidiec. Bernarda Meretyna, ukończona po r. 1771 staraniem ks. Baltazara Dulewskiego kanonika chełmskiego i zamojskiego, z fundacji Jana Jakuba Zamoyskiego. Odnawiany m. in. w 1839 i 1897r., malowany w latach 1880-1889 przez Szymona Zina z Hrubieszowa, w obecnym wieku pokryty blachą. W latach 1973-1974 odnowiono polichromię z w. XIX (konserwatorzy z Krakowa).

Późnobarokowy z rokokową dekoracją. Orientowany. Murowany z cegły, otynkowany, detale architektoniczne z piaskowca. Trzynawowy, bazylikowy. Korpus prostokątny czteroprzęsłowy, z kruchtą pod chórem muzycznym w przęśle zachodnim; nawy boczne utworzone z rzędów kaplic połączonych arkadowymi przejściami, w przedłużeniu naw bocznych od zachodu dwa pomieszczenia, w południowym z nich klatka schodowa na chór muzyczny. Prezbiterium nieco węższe jednoprzęsłowe, zamknięte półkoliście, z zakrystią od strony północnej i kaplicą Matki Boskiej od południa. Przy nawie południowej nowa kruchta. Nawy boczne otwarte do głównej arkadami filarowymi o profilowanych archiwoltach. Ściany nawy i prezbiterium rozczłonkowane pilastrami o kompozytowych kapitelach rokokowych, podtrzymującymi wydatnie przełamujące się belkowanie z ząbkowanym gzymsem. Sklepienia w nawie i prezbiterium kolebkowo-krzyżowe na gurtach, w nawach bocznych kopułki na rzucie elipsy, w zakrystii i kaplicy Matki Boskiej kolebkowe z lunetami. Chór muzyczny murowany, wsparty na trzech arkadach filarowych. W północnej ścianie prezbiterium arkadowe przejście do kaplicy Matki Boskiej, w ścianie południowej analogiczna arkadowa wnęka, w niej portal do zakrystii kamienny, uszaty, z bogatą rzeźbioną dekoracją stiukową wokół nadproża. Ponad arkadami duże półkoliście zamknięte wnęki w rokokowych stiukowych obramieniach, z całkowicie przemalowanymi scenami z życia NMP. W nawach bocznych dwa kamienne portale uszate. Fasada trójdzielna z wysuniętą ryzalitowo, wyższą częścią środkową na wysokim cokole, wybrzuszonym na osi, ujęta parami pilastrów o rokokowych głowicach i zwieńczona szczytem ze spływami i postumentami, na których kamienne rzeźbione latarnie rokokowe. W wybrzuszonej części cokołu arkadowe wejście, nad nim balkon z kratą z w. XVIII. Części boczne fasady niskie, zwieńczone pełną attyką z parami analogicznych latarń. Elewacje boczne rozczłonkowane pilastrami i ożywione płycinami, z profilowanymi, ząbkowanymi gzymsami koronującymi. Otwory okienne zamknięte odcinkowe w profilowanych uszatych obramieniach. Dachy dwuspadowe, nieco niższy nad prezbiterium, nad nawami bocznymi pulpitowe, kryte blachą; nad nawą wieżyczka na sygnaturkę z latarnią i cebulastym hełmem. W prezbiterium i nawie polichromia ze scenami z życia Chrystusa (Przemienienie Pańskie, Ukrzyżowanie, Zmartwychwstanie, Wniebowstąpienie) o charakterze rokokowym, bardzo silnie przemalowana zapewne w r. 1897; w kaplicy Matki Boskiej ze scenami z życia Matki Boskiej (Zwiastowanie, Wniebowzięcie, Koronacja), rokokowa, przemalowana. Ołtarz główny barokowy ok. poł. w. XVII, przeniesiony w r. 1783 z kolegiaty zamojskiej (zbudowany z drzewa przez sztukatora Fabiana Möllera), z dekoracją chrząstkową i rzeźbami Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Michała Archanioła i czterech aniołów; w polu środkowym obraz Przemienienia Pańskiego zapewne z 1. poł. w. XVII, wg Rafaela, z domalowanym ok. poł. w. XVII herbem Jasieńczyk i literami ks. Andrzeja Kłopockiego (zm. w r. 1669); na zasuwie obraz Zwiastowanie Murilla. Po bokach 2 oryginalne obrazy Domenica Tintoretta, zamówione w Wenecji: śś. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty, w zwieńczeniu obraz Boga Ojca, wszystkie z tegoż czasu; tabernakulum rokokowe z w. XVIII. Ołtarze w nawach bocznych: 1. barokowy z 2. poł. w. XVII z rzeźbami aniołów oraz obrazem Matki Boskiej Królowej Apostołów z postacią, herbem Jasieńczyk i literami fundatora ks. Andrzeja Kłopockiego oraz datą 1671, w zwieńczeniu obraz św. Kazimierza królewicza; 2. barokowy z 2. poł. w. XVII z rzeźbami śś. Jana Kantego i Jana Nepomucena i obrazem św. Jana Nepomucena z w. XVIII; 3. rokokowy ok. poł. w. XVIII z rzeźbionym krucyfiksem i rzeźbami aniołów, w zwieńczeniu obraz Pietŕ z w. XVIII; 4-5. o charakterze rokokowym z w. XIX lub w. XX, w jednym obraz św. Tekli, w drugim obraz św. Antoniego, obydwa z 2. poł. w. XVIII. Ołtarz w kaplicy Matki Boskiej rokokowy odnawiany w r. 1893, z rzeźbami Aarona i proroka, aniołów oraz kopią obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej zapewne z przełomu w. XVII/XVIII w sukienkach z pocz. w. XVIII (oryginał u dominikanów w Tarnobrzegu), tabernakulum i krzyż ołtarzowy z tegoż czasu. Osiem ławek barokowych. Konfesjonał rokokowy.

Dzwonnica zapewne współczesna z kościołem. Murowana z cegły, otynkowana. Na rzucie kwadratu o ściętych narożach. Dwukondygnacyjna. W dolnej kondygnacji przejście sklepione kolebkowo, ze schodami i niewielkim pomieszczeniem po bokach. Naroża obu kondygnacji ujęte pilastrami dźwigającymi belkowanie, pomiędzy kondygnacjami podwójny gzyms z daszkiem okapowym; arkadowe otwory drugiej kondygnacji ujęte w obramienia z wyłamanym gzymsem nadokiennym. Nad otworami wejściowymi trójkątne szczyty. Dach dwuspadowy pobity blachą, ujęty w trójkątne szczyty.

Inne obiekty sakralne istniejące na terenie parafii:

1. Kościół filialny, pw. św. Rocha, w Tarnogrodzie

Wzniesiony z 1. poł. w. XVII (1624?), jako kościół wotywny w związku z epidemiami, być może fundacji Tomasza Zamoyskiego wojewody podolskiego i kijowskiego, późniejszego kanclerza wielkiego koronnego. Poświęcony w r. 1668 przez dziekana leżajskiego, ks. Tomasza Kaczorkiewicza, remontowany m.in. w r. 1846/1847, odnowiony w r. 1907 i 1996. Orientowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej, na ceglanej podmurówce, oszalowany, wzmocniony lisicami. Jednonawowy, z nieco węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia. Od zachodu otwarta kruchta z w. XIX, na czterech słupach. Strop płaski z fasetą. Belka tęczowa fazowana z rozetą i datą 1624, wsparta na konsolkach z krucyfiksem rokokowym. Chór muzyczny drewniany wsparty na dwóch słupach. Dach dwuspadowy wspólny dla nawy i prezbiterium, z wieżyczką na sygnaturkę pobitą blachą, nad zakrystią kalenicowy o trzech połaciach; pobite gontem. Ołtarz główny barokowy ok. poł. w. XVII z dwiema rzeźbami apostołów oraz obrazem św. Rocha ok. poł. w. XIX; przy ołtarzu na konsolkach rzeźby śś. Kazimierza i Zygmunta. Organy barokowe z w. XVIII. Ławka barokowa z w. XVIII. Obrazy: 1. św. Roch z w. XVII; 2. Wręczenie kluczy św. Piotrowi, barokowy z 1. poł. w. XVIII; 3. św. Sebastian z w. XVIII; 4. św. Michał z w. XVIII; 5. Ukrzyżowanie ludowy.

O d p u s t: św. Rocha (16 VIII).

2. Kościół filialny, pw. MB Królowej Polski, w Korchowie, wg projektu inż. Jana Nowaka z Tomaszowa Lub., o pow. 200m?, jednonawowy, kryty blachą, wnętrze wg projektu mgr inż. Marii Chomentowskiej z Lublina

O d p u s t: MB Królowej Polski (3 V).

3. Kościół filialny w Woli Różanieckiej, wg projektu inż. mgr. Władysława Frąckiewicza z Krasnegostawu, o pow. 290m?, murowany, jednonawowy, kryty blachą, projekt wnętrza inż. mgr Marii Chomentowskiej z Lublina

3. Kaplica w szpitalu w Tarnogrodzie.

4. Kapliczka w Płusach. Drewniana, czworoboczna, oszalowana. Daszek dwuspadowy. Wewnątrz rzeźba św. Jana Nepomucena z w. XIX, ludowa.

Cmentarze:

1. Cmentarz rzymskokatolicki, dawniej także greckokatolicki w Tarnogrodzie, za Przedmieściu Bukowskim, czynny, założony w I poł. w. XVIII, zamknięty z powodu przepełnienia w r. 1828, ponownie rekoncyliowany w r. 1949, obecnie korzystają z niego tylko rzymskokatolicy, w kształcie wydłużonego czworoboku o pow. 1 ha, podzielony na kwatery, ogrodzony metalowymi przęsłami przy metalowych słupach

2. Cmentarz rzymskokatolicki i prawosławny, dawniej także greckokatolicki w Tarnogrodzie, czynny, założony ok. r. 1828 jako kontynuacja cmentarza na Przedmieściu Bukowskim, od r. 1955 nie korzystają z niego katolicy. Obecnie cmentarz czynny jest tylko dla prawosławnych.

3. Cmentarz przycerkiewny w Tarnogrodzie, z grobami duchownych, nieczynny, w kształcie wieloboku o pow. 0,15 ha

4. Cmentarz żydowski w Tarnogrodzie, nieczynny, założony na przełomie w. XVII i XVII

5. Cmentarz żydowski z okresu II wojny światowej w Tarnogrodzie, nieczynny, założóny w r. 1942

6. Cmentarz epidemiczny w Tarnogrodzie, nieczynny, czynny był do pocz. XVIII w., w kształcie wydłużonego prostokąta o pow. 0,52 ha, ogrodzony drewnianym płotem sztachetowym

7. Cmentarz prawosławny w Płusach, czynny, założony na przełomie w. XIX i XX, w kształcie trapezu o pow. 0,13 ha, ogrodzony metalową siatką przy kamiennych słupach

Kapłani zmarli pochowani na cmentarzach parafialnych:
ks. Michał Krypiakiewicz (+1831), ks. Konstanty Polaczek (+1888), ks. Edmund Bogusławski (+1899), ks. Jan Bieniasiewicz (+1903), ks. Michał Larwiński (+1973), ks. Antoni Mulawa (+1994), ks. Edward Ludwicki (+2013)

1. Kościół filialny, pw. św. Rocha, w Tarnogrodzie

Wzniesiony z 1. poł. w. XVII (1624?), jako kościół wotywny w związku z epidemiami, być może fundacji Tomasza Zamoyskiego wojewody podolskiego i kijowskiego, późniejszego kanclerza wielkiego koronnego. Poświęcony w r. 1668 przez dziekana leżajskiego, ks. Tomasza Kaczorkiewicza, remontowany m.in. w r. 1846/1847, odnowiony w r. 1907 i 1996. Orientowany. Drewniany, konstrukcji zrębowej, na ceglanej podmurówce, oszalowany, wzmocniony lisicami. Jednonawowy, z nieco węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia. Od zachodu otwarta kruchta z w. XIX, na czterech słupach. Strop płaski z fasetą. Belka tęczowa fazowana z rozetą i datą 1624, wsparta na konsolkach z krucyfiksem rokokowym. Chór muzyczny drewniany wsparty na dwóch słupach. Dach dwuspadowy wspólny dla nawy i prezbiterium, z wieżyczką na sygnaturkę pobitą blachą, nad zakrystią kalenicowy o trzech połaciach; pobite gontem. Ołtarz główny barokowy ok. poł. w. XVII z dwiema rzeźbami apostołów oraz obrazem św. Rocha ok. poł. w. XIX; przy ołtarzu na konsolkach rzeźby śś. Kazimierza i Zygmunta. Organy barokowe z w. XVIII. Ławka barokowa z w. XVIII. Obrazy: 1. św. Roch z w. XVII; 2. Wręczenie kluczy św. Piotrowi, barokowy z 1. poł. w. XVIII; 3. św. Sebastian z w. XVIII; 4. św. Michał z w. XVIII; 5. Ukrzyżowanie ludowy.

O d p u s t: św. Rocha (16 VIII).

2. Kościół filialny, pw. MB Królowej Polski, w Korchowie, wg projektu inż. Jana Nowaka z Tomaszowa Lub., o pow. 200m?, jednonawowy, kryty blachą, wnętrze wg projektu mgr inż. Marii Chomentowskiej z Lublina

O d p u s t: MB Królowej Polski (3 V).

3. Kościół filialny w Woli Różanieckiej, wg projektu inż. mgr. Władysława Frąckiewicza z Krasnegostawu, o pow. 290m?, murowany, jednonawowy, kryty blachą, projekt wnętrza inż. mgr Marii Chomentowskiej z Lublina

3. Kaplica w szpitalu w Tarnogrodzie.

4. Kapliczka w Płusach. Drewniana, czworoboczna, oszalowana. Daszek dwuspadowy. Wewnątrz rzeźba św. Jana Nepomucena z w. XIX, ludowa.