List pasterski Biskupa Zamojsko-Lubaczowskiego o wartości katechezy i wychowania chrześcijańskiego w szkole z okazji 25. rocznicy powrotu katechezy do szkoły
Drodzy Siostry i Bracia w Chrystusie,
1 września 1990 roku lekcje religii po wielu latach nieobecności wróciły do polskiej szkoły. Dwudziestopięciolecie obecności nauczania religii w szkołach to doskonała okazja do złożenia serdecznych podziękowań wszystkim odpowiedzialnym za ten tak bardzo ważny obszar pracy ewangelizacyjnej, edukacyjnej i wychowawczej. Jest to również dobra okazja do przypomnienia o wartości przekazywanych treści religijnych w działalności dydaktycznej i wychowawczej szkoły.
Na początku chcę podziękować przede wszystkim Wam, Drodzy Rodzice, za wasze zaangażowanie w wychowanie w duchu wiary swoich dzieci, w tym troskę o katechezę szkolną. Święty Jan Paweł II podczas pielgrzymki do Ojczyzny w 1999 roku w Łowiczu mówił: „Drodzy Rodzice, dobrze wiecie, że nie jest łatwo w dzisiejszych czasach stworzyć chrześcijańskie warunki potrzebne do wychowania dzieci. Musicie czynić wszystko, ażeby Bóg był obecny i czczony w waszych rodzinach. (…) Jesteście dla swoich dzieci pierwszymi nauczycielami modlitwy i cnót chrześcijańskich i nikt was w tym nie może zastąpić” (Łowicz, 14 czerwca 1999 r.). Zorganizowanie nauczania religii w szkole służy wszystkim rodzicom, którzy w ten sposób pragną wychowywać swoje dzieci, wielką pomocą.
Warto tutaj zaznaczyć, że podczas katechezy szkolnej odbywa się również przygotowanie do przyjęcia sakramentów świętych: Pierwszej Komunii św., sakramentu pokuty i pojednania oraz bierzmowania. Przypomniała o tym Komisja Wychowania Katolickiego KEP w komunikacie wydanym 28 sierpnia 2013 roku, w którym podkreśliła, że przygotowanie do tych sakramentów „odbywa się podczas systematycznej katechezy parafialnej oraz w trakcie lekcji religii w szkole”. To oznacza, że ,,uczestnictwo w zajęciach z etyki nie spełnia w żadnym zakresie wymogu przygotowania do sakramentów i nie może być respektowane przy podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody co do ich przyjęcia”[1].
Ważne słowa z okazji 25-tej rocznicy powrotu nauczania religii do polskich szkół i przedszkoli chciałbym skierować do Was, Drodzy Uczniowie. Kochane Dzieci, jesteście wszystkie szczególnie umiłowane przez Pana Jezusa. Jego pragnieniem jest, abyście Go poznawały i kochały. Dlatego Jezus do tych, którzy utrudniali waszym rówieśnikom kontakt z Nim powiedział słowa: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im; do takich bowiem należy królestwo Boże” (Mt 10,14). Dzisiaj powtarzamy to wezwanie szczególnie wobec tych, którzy kwestionują zasadność nauczania religii w przedszkolach i szkołach oraz domagają się usuwania wartości religijnych z systemów wychowawczych placówek oświatowych: Pozwólcie dzieciom przychodzić do Jezusa, nie przeszkadzajcie im.
Droga Młodzieży, św. Jan Paweł II w Liście do Młodych całego świata z 1985 roku zwrócił uwagę na to, że młodzi ludzie przychodzą do Pana Jezusa jako Dobrego Nauczyciela z najbardziej fundamentalnymi pytaniami dotyczącymi ich życia. On nie jest obojętny na wasze pytania, trudności, wątpliwości, lecz zawsze podejmuje z Wami przyjacielski dialog. Przykładem takiej rozmowy, jak wskazuje Papież, jest opisane przez Ewangelistów spotkanie Młodzieńca z Jezusem (Mk 10,17-22; Mt 19,16-22; Łk 18,18-23). Ów człowiek, mający wasze lata i podobne doświadczenia, postawił wówczas Jezusowi pytania, w których chodziło mu o spojrzenie na całe życie: Jak postępować? „Co mam czynić, aby osiągnąć życie wieczne”? Co mam czynić, aby życie moje posiadało pełną wartość i sens?[2]. Odpowiedzi na takie i inne równie ważne pytania poszukuje katecheza szkolna, która nie tylko pozwala na zdobycie rzetelnej wiedzy religijnej, ale przede wszystkim prowadzi do poznania niezwykle fascynującej Osoby, Boga-Człowieka, naszego Zbawiciela, Jezusa z Nazaretu, a następnie wprowadza w głęboką zażyłość z Chrystusem[3].
Na rozpoczęcie kolejnego roku szkolnego i katechetycznego słowa szczególnej wdzięczności kieruję w stronę wszystkich katechetów: duchownych, sióstr zakonnych i osób świeckich. Praca katechety to piękne, ale też wymagające powołanie. Prawdziwy katecheta to człowiek rozmiłowany w swoim powołaniu, identyfikujący się z otrzymaną misją, do której czuje się przez Boga posłany. Świadomość tego powołania wypełnia jego serce, jest źródłem radości oraz mobilizacją do coraz większego zaangażowania się w Boże dzieło. Dziękuję Wam dzisiaj Drodzy Katecheci, za waszą pełną zapału pracę katechetyczną w szkole oraz za pozaszkolną pracę w parafiach. Dziękuję za prowadzenie grup szkolnych, a także przygotowywanie uczniów do różnych konkursów religijnych. Dziękuję za formację duchową, którą podejmujecie; nade wszystko jestem Wam wdzięczny za żywą wiarę i trwałą modlitwę w intencji katechizowanych oraz świadectwo waszego życia.
Podobnie bardzo serdecznie pragnę dzisiaj podziękować dyrekcjom szkół, organom prowadzącym, władzom samorządowym i oświatowym, a także pracownikom ośrodków doskonalenia nauczycieli. Z radością trzeba podkreślić, że w naszej diecezji współpraca Kościoła z instytucjami związanymi z organizacją nauczania religii w przedszkolach i szkołach układa się bardzo dobrze. Nie można nie zauważyć wielkiej troski wyżej wymienionych osób i instytucji o prawdziwie integralne wychowanie dzieci i młodzieży, a w tym wymiar religijny. Tę współpracę szczególnie można dostrzec w organizacji konkursów o tematyce religijnej, podczas pomocy w prowadzeniu szkolnych grup religijnych oraz w organizacji rekolekcji i obozów dla dzieci i młodzieży z Ruchu Światło-Życie, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, Szkolnych Kół CARITAS i innych wspólnot. Pięknego świadectwa zaangażowania i współpracy placówek oświatowych z Kościołem w naszej diecezji mogliśmy doświadczyć podczas majowej peregrynacji symboli Światowych Dni Młodzieży.
Na tle zaangażowania tylu osób i instytucji w służbę młodym, jaką jest wychowanie ich we współpracy z rodzicami i zgodnie z ich wolą w oparciu o wartości chrześcijańskie, pewnym cieniem kładzie się działanie ludzi i organizacji, które próbują utrudniać tę ważną oraz pożyteczną pracę wychowawczą i edukacyjną. Czynią to oni między innymi poprzez podważanie zasadności nauczania religii w szkole oraz obecności wartości religijnych w systemie wychowawczym naszych szkół. Organizacje te domagają się, wbrew naszej polskiej tradycji i podstawowym prawom człowieka, usunięcia religii i wszelkich treści religijnych ze szkół. Argumentują to postulatami tzw. „świeckiego państwa”, „świeckiej szkoły” lub „neutralności światopoglądowej państwa i szkoły”. Dlatego warto tu po raz kolejny powrócić do nauczania św. Jana Pawła II, który podczas pielgrzymki do Ojczyzny w 1991 roku mówił w Lubaczowie: „(…) postulat neutralności światopoglądowej jest słuszny głównie w tym zakresie, że państwo powinno chronić wolność sumienia i wyznania wszystkich swoich obywateli, niezależnie od tego, jaką religię lub światopogląd oni wyznają. Ale postulat, ażeby do życia społecznego i państwowego w żaden sposób nie dopuszczać wymiaru świętości, jest postulatem ateizowania państwa i życia społecznego i niewiele ma wspólnego ze światopoglądową neutralnością” (Lubaczów, 3 czerwca 1991 r.).
Prawo do nauczania religii w przedszkolach i szkołach oraz prawo do obecności wartości chrześcijańskich w procesie wychowawczym placówek oświatowych jest zagwarantowane w polskim systemie prawnym. Gwarantują to między innymi odpowiednie zapisy w Konstytucji Rzeczypospolitej, Konkordacie między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską oraz Ustawie o systemie oświaty, w której czytamy: „Nauczanie i wychowanie – respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata”[4]. Dlatego nie ma podstaw odwoływanie się do polskiego prawa jako argumentu przemawiającego za eliminowaniem treści religijnych w działalności dydaktycznej i wychowawczej szkoły. Zostało to wielokrotnie w ostatnim czasie potwierdzone przez odpowiednie instytucje państwowe[5].
W związku z pojawiającymi się postulatami, także w naszej diecezji, usuwania treści religijnych z działalności dydaktycznej i wychowawczej placówek oświatowych, wszyscy jako chrześcijanie jesteśmy wezwani do odpowiedzialnego sprzeciwu wobec takich działań. Trzeba nam ze spokojem, ale też zdecydowaniem, odwoływać się w takich sytuacjach do obowiązującego prawa, które pozwala na obecność krzyża w przedszkolach i szkołach, prowadzenie grup o charakterze społeczno-religijnym i ekumenicznym oraz odmawianie modlitw w szkole. Działania takie nie tylko nie naruszają niczyjej wolności, ponieważ nigdy nie było intencją Kościoła zmuszać do tego tych, którzy wyznają inną wiarę lub posiadają odmienny światopogląd, ale są wyrazem prawdziwej wolności, która zakłada możliwość wyznawania wiary w miejscach publicznych oraz wychowanie dzieci zgodnie z przekonaniami ich rodziców.
Na zakończenie chciałbym przytoczyć słowa św. Jana Pawła II wypowiedziane w 1991 r. we Włocławku: „Dzięki przemianom, jakie dokonują się ostatnio w naszej Ojczyźnie, katecheza wróciła do sal szkolnych i znalazła swoje miejsce i odbicie w systemie wychowawczym. Osobiście bardzo z tego się cieszę. Równocześnie jednak pragnę tu powtórzyć (...): jest wam to dane i równocześnie zadane. W takim duchu trzeba ten dar przyjąć w społeczeństwie chrześcijańskim i tak go sprawować. Potrzeba tutaj dużo dobrej woli, wysiłku, wszechstronnej życzliwości ze strony wszystkich: katechetów, nauczycieli, władz oświatowych, rodziców, przede wszystkim ze strony najbardziej zainteresowanych, to znaczy młodzieży i dzieci” (Włocławek, 6 czerwca 1991 r.).
Jeszcze raz za tę dobrą wolę, której w naszej diecezji jest tak wiele, bardzo dziękuję. Wszystkim odpowiedzialnym za wychowanie dzieci i młodzieży, rodzicom, katechetom, nauczycielom, dyrekcjom szkół, władzom samorządowym i oświatowym oraz uczniom każdej szkoły w naszej diecezji udzielam pasterskiego błogosławieństwa.
† Marian RojekBiskup Zamojsko-Lubaczowski
Zamość, 6 sierpnia 2015 r.
[1] Komunikat Komisji Wychowania Katolickiego KEP w sprawie przygotowania do sakramentów, L.dz. KWEP-15/13.[2] Por. List do Młodych…, nr 3.[3] Por. CT 5[4] USTAWA z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Preambuła. /Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.[5] Por. Odpowiedź sekretarza Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej na interpelację w sprawie możliwości swobodnego kultywowania w szkołach publicznych tradycji chrześcijańskich i narodowych, skierowaną dnia 13 grudnia 2013r. do Minister Edukacji Narodowej Pani Joanny Kluzik-Rostkowskiej przez posła Sławomira Zawiślaka
pobierz LIST.doc
List pasterski Biskupa Zamojsko-Lubaczowskiego o wartości katechezy i wychowania chrześcijańskiego w szkole ...
Do odczytania w niedzielę, 30 sierpnia 2015 r.