Kościół rektoralny pw. Kościół św. Mikołaja - rektorat Zamość

Kościół św. Mikołaja, swoją historię łączy z dziejami handlu lewantyńskiego (wschodniego) w Zamościu. Kupcy greccy handlujący w Zamościu przeważnie winami i małmazją otrzymali 10 stycznia 1589 r. od kanclerza i hetmana koronnego Jana Zamojskiego przywilej wybudowania świątyni kultu prawosławnego. Organizacyjnie Grecy zamojscy, wyznawcy prawosławia, posiadali autonomię. Hierarchicznie podlegali bezpośrednio pod patriarchat konstantynopolitański. Kupcy greccy mieli swoją autonomiczną parafię aż do pierwszych lat XVIII wieku. Wskutek wojen, kiedy handel upadł, a kupcy wrócili do Grecji kościół przeszedł na własność Ordynacji Zamojskich.

W 1706 r. Anna z Gielińskich Zamojska, podskarbnica wielka koronna, oddała cerkiew bazylianom unitom. Ci rozwinęli działalność misyjną dla wiernych obu obrządków. Po zniesieniu diecezji chełmińskiej w 1875 r. ówczesny rząd carski oddał kościół w zarząd miejscowym prawosławnym. Kościół pozostał w ich rękach do 1915 r., kiedy to wobec zbliżających się wojsk austriackich miejscowy pop opuścił miasto, a kościół stał nieczynny.

W lipcu 1918 r. Kuria Biskupia w Lublinie wniosła prośbę do austriackiego generała – gubernatora o oddanie cerkwi zamojskiej. Cerkiew przekazana została 6 sierpnia 1918 r. ordynariatowi dla celów kultu katolickiego. Kościół stał się świątynią szkolną pod wezwaniem św. Stanisława Kostki. W 1934 roku ordynariusz lubelski bp Fulman oddał kościół Zgromadzeniu Najświętszego Odkupiciela (Redemptorystom), które zaprosił do swojej diecezji. Redemptoryści obok kościoła wybudowali swój klasztor. W roku 1941 Redemptoryści zostali pozbawieni kościoła gdyż władze niemieckie przekazały go wiernym Kościoła prawosławnego. Kolejnym etapem usuwania redemptorystów z Zamościa przez władzę okupacyjne była konfiskata klasztoru (w latach 1942 – 44), który następnie zmieniono na hotel dla Niemców. Kościół i klasztor zostały odzyskane przez Redemptorystów po wyzwoleniu przez armię czerwoną w 1944 roku.

Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja reprezentuje dwa style: renesansowy i barokowy. Pierwotnie do kościoła prowadziła brama pod wieżą, ze skromnym portalem barokowym, kutym w kamieniu. Obecny przedsionek jest późniejszą dobudówką. Wnętrze świątyni jest jednonawowe zwieńczone żebrowaną kopułą renesansową z tzw. latarnią. Wieża kościoła miała charakter baszty obronnej.

Kościół obecny pod nazwą św. Mikołaja zbudowali kupcy greccy w 1589 roku. Mieli tu swoją parafie obrządku Prawosławnego, zależną bezpośrednio od Konstantynopola na początku XVIII wieku. Wskutek wojen upadł handel. Kupcy wrócili do Grecji a kościół przeszedł na własność ordynacji zamojskiej. W 1706 roku, Anna z Gnińskich, ordynatowa zamojska przekazała kościół Bazylianom-Unitom. W  1876 roku po zniesieniu Unii, rząd carski dał kościół w zarząd miejscowym Prawosławnym. Ci mieli go w swoim posiadaniu do 1915 roku. Wojskowe władze austriackie przekazały go na użytek szkół katolickich. 1934 roku ordynariusz lubelski Bp. Fulman oddaje kościół Redemptorystom, którzy dobudowują przy nim klasztor. W 1943 roku na rozkaz władz hitlerowskich Ojcowie musieli opuścić kościół, lecz powrócili z powrotem 1944. W 1953 roku zbudowano ołtarz główny, gdzie mieści się autentyczna kopia cudownego obrazu MBNP. W 1952 roku wybudowano organy.

Pod względem architektonicznym kościół reprezentuje dwa style: renesansowy i barokowy. Pierwotnie do kościoła prowadziła brama pod wieżą ze skromnym portalem barokowym, kutym w kamieniu. Obecnie przedsionek jest późniejszą dobudówką . Wnętrze świątyni o jednej nawie, nakryte jest żebrowana kopułą renesansową z tzw. Latarnią. Wieża miała charakter baszty obronnej.

Ojcowie Redemptoryści