Duszpasterstwo Rolników

DUSZPASTERSTWO KRAJOWE

Pierwszym Krajowym duszpasterzem rolników został  bp Jan Gurda. Pomocą służy Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, które co roku publikuje kalendarz i wiele pozycji książkowych.  Od 1989 r. rozwijają się Uniwersytety Ludowe, w celu kształcenia rolniczych elit. Rolnicy podczas pielgrzymki za Jasną Górę przeżywają dziękczynienie za zbiory (od 1982 r.). Dożynki odbywają się także w diecezjach. 

Krajowe Duszpasterstwo Rolników jest od 1996 r. kontynuacją Komisji Duszpasterstwa Rolników, którą Konferencja Episkopatu Polski powołała 2 grudnia 1982 r. Pierwszym przewodniczącym komisji był bp Jan Gurda, a jego następcą bp Roman Andrzejewski. Komisja, w skład której wchodziło jedenastu członków, opracowała statut Duszpasterstwa Rolników. W 1996 r. zlikwidowano komisję, powierzając opiekę nad rolnikami krajowemu duszpasterzowi rolników; pozostał nim bp Andrzejewski. Na 313. zebraniu plenarnym Episkopat wybrał na to stanowisko bp. Jana Styrnę, który koordynuje prace duszpasterstwa rolników od 2 lipca 2001 r.

„W naszym duszpasterzowaniu wpatrujemy się w Dobrego Siewcę z ewangelijnej przypowieści. Siejąc obficie ziarno Słowa Bożego musimy starać się o dobrą uprawę gleby ludzkich serc” – wyjaśnia bp Styrna. Krajowy Duszpasterz Rolników podkreśla, że w głoszeniu „Ewangelii pracy” rolnikom zawsze trzeba ukazywać ich szczególną rolę i miejsce w Bożej Opatrzności, bo „z tego wynika godność zawodu i pracy rolnika, wymiar posłannictwa i służby, realny wymiar ich patriotyzmu na co dzień”. Dodaje jednocześnie, że „nie wolno nie uwzględniać oczywistej konieczności bytowania, godnych warunków życia i rozwoju, opłacalności rolniczego trudu”.

Od 2001 r. Krajowe Duszpasterstwo Rolników wydaje raz w roku zbiór kazań okolicznościowych, jako pomoc dla kapłanów środowisk wiejskich. Materiały dla duszpasterstwa rolników przygotowuje też Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników, które w 1990 r. powołał bp Roman Andrzejewski. Warto zaznaczyć, że Fundacja "Solidarna Wieś" i Tygodnik Rolników „Obserwator” w 2005 r. – dwa lata po śmierci biskupa – ustanowiły nagrodę im. bp. Romana Andrzejewskiego. Laureatami nagrody dla osób szczególnie zasłużonych dla rozwoju wsi i rolnictwa byli dotychczas m.in. prymas Polski kard. Józef Glemp i prof. Andrzej Stelmachowski.

CELE

Celem duszpasterstwa rolników jest przede wszystkim pogłębianie życia religijnego rolników, odrodzenie moralne wsi, podkreślenie godności i wartości pracy rolnika oraz zaangażowanie rolników w życie Kościoła i państwa. Duszpasterstwo pomaga w samokształceniu i działalności oświatowej, współorganizuje życie kulturalne na wsi, podejmuje akcje na rzecz społeczności wsi i małych miast,  ponadto organizuje rekolekcje, dni skupienia, itp. Diecezjalni duszpasterze rolników wspierają ideę samorządności i uczestnictwa rolników w życiu społeczności lokalnej, wspierają ich współpracę z instytucjami realnie wspomagającymi rolnictwo. Szczególnie istotne jest też budzenie aspiracji, zwłaszcza wśród młodzieży, i troska o wartościowe dziedzictwo kulturowe wsi. W niektórych środowiskach funkcjonują katolickie uniwersytety ludowe, które w poszczególnych diecezjach noszą różne nazwy (np. Prymasowski Uniwersytet Ludowy w Strzelnie dla archidiecezji gnieźnieńskiej, w diecezji łomżyńskiej Społeczny Kościelny Uniwersytet Ludowy, w archidiecezji lubelskiej Katolickie Wszechnice Ludowe). Dzięki nim mieszkańcy wsi mogą poszerzać swoje wiadomości nie tylko w zakresie wiedzy agrarnej, ale także bankowości, prawa czy nauki języków obcych

Jan Paweł II zachęcał: „Duszpasterstwo rolników niech idzie i rozwija się (…), formując uczestników rolniczych wspólnot duszpasterskich i wypracowując coraz głębsze formy życia wewnętrznego, które ukazywać będą trud życia rolniczego jako realizację woli Boga i codziennej powinności człowieka, jako powołanie”.

*************

O DUSZPASTERSTWIE ROLNIKÓW DZIŚ

Biskup Jan Styrna

I. Zarys sytuacji w rolnictwie

Powojenny okres "budowania socjalizmu" przez dziesiątki lat pozostawiał wieś i rolnictwo w stanie zaniedbania cywilizacyjnego, bez perspektyw na przyszłość. Owocowało to w wyniku migracji daleko idącą negatywną selekcją ludności wiejskiej, wyniszczaniem więzi społecznych, brakiem naturalnych powiązań gospodarczych i rynkowych. Po zmianie systemu politycznego i gospodarczego, po załamaniu się dotychczasowych układów międzynarodowych wieś polską, rolnictwo, potraktowano jako jedną ze sfer gry rynkowej. Równocześnie, w ramach przygotowywania Polski do wejścia w struktury Unii Europejskiej, otwarto bardzo szeroko granice kraju na wysoko dotowane produkty rolne krajów zachodnich, również te, których pod dostatkiem produkuje się w Polsce. Do tego dochodzi prawie zupełny brak wewnętrznej organizacji rolników, bardzo wolno rozwijająca się organizacja zbytu produktów rolnych, przy czym lwią część zysku przejmują zazwyczaj nie producenci rolni lecz pośrednicy. W tej sytuacji trudno nawet bardzo dobrym rolnikom polskim konkurować z napływem zupełnie "nierynkowo" sprzedawanych produktów zachodnich. Obecnie zaczyna naciskać także konkurencja ze wschodu. W coraz większym stopniu przetwórstwo w Polsce przejmują firmy zachodnie, które stopniowo rezygnują z wykupu płodów rolnych od rolników polskich, a sprowadzają potrzebne produkty, zwłaszcza koncentraty, z zachodu. Miejscowi rolnicy, związani dotychczas z tymi przedsiębiorstwami tracą zbyt, a więc i postawy egzystencji. Nikt dzisiaj nie kryje, że bliska zeru inflacja w Polsce jest wynikiem głównie niskich cen żywności. Zwykle jednak pomija się przy tym sytuację samych rolników, koszta jakie oni ponoszą.

Kolejne rządy nie podjęły całościowo rozwiązania spraw polskiego rolnictwa. Fragmentaryczne i doraźne działania, choćby nawet wspierające, wciąż zmieniające się regulacje prawne, niepewna informacja o warunkach polskiego rolnictwa po ewentualnym wstąpieniu do Unii Europejskiej, przy aktualnym stanie opłacalności produkcji rolnej wywołują u rolników zrozumiałe obawy, rozgoryczenie, poczucie krzywdy, oszukania i beznadziei. To poczucie upośledzenia i braku perspektyw na przyszłość rodzi, przynajmniej na niektórych terenach, swojego rodzaju mentalność zesłańca, zniechęcającą do tworzenia w rodzinnej wiosce środowiska życia i rozwoju. Równocześnie wciąż liczne rodziny rolnicze - ich wiara, pracowitość i uczciwość, szczery patriotyzm - stanowią ogromne dobro Kościoła i Narodu.

II. Duszpasterstwo rolników

W każdej diecezji duszpasterzem rolników jest miejscowy Arcypasterz- Biskup Diecezjalny, który inspiruje i koordynuje działania duszpasterskie kapłanów i współpracowników Świeckich. Zazwyczaj Biskup Diecezjalny deleguje jednego z kapłanów, aby w Jego imieniu szczególnie zajmował się sprawami duszpasterstwa rolników. W niektórych diecezjach wspierają go tzw. rejonowi lub dekanalni duszpasterze rolników.

W wymiarze krajowym Konferencja Episkopatu ustanawia delegata do spraw duszpasterstwa rolników, którego zadaniem jest pewna koordynacja pracy diecezjalnych duszpasterzy środowiska rolniczego, inspirowanie kierunków działania, umożliwianie wymiany doświadczeń, a także wspieranie nurtu formacyjnego samych duszpasterzy.

Duszpasterstwa środowiskowe, wśród nich również duszpasterstwo rolników, w okresie gwałtownych przemian społeczno-politycznych w Polsce były mocno związane z ruchem wolnościowym. Pod parasolem duszpasterstw środowiskowych znajdowało schronienie i możliwości działania wielu świeckich, którzy podjęli ryzyko aktywności politycznej i społecznej. Po uzyskaniu wolności, możliwości tworzenia wielorakich struktur, w których ludzie świeccy mogą bezpiecznie działać, ta dotychczasowa, zastępcza rola duszpasterstw środowiskowych, również duszpasterstwa rolników, wydaje się nie być już konieczna, a nawet w pewnej mierze może okazać się szkodliwa. Przykładem tego jest obciążanie ludzi Kościoła odpowiedzialnością za negatywne skutki przemian i wciąż nieustające dążenia różnych grup polityki i interesów do wykorzystywania osób i struktur kościelnych do swoich, często egoistycznych celów. W tej sytuacji Kościół nadal musi bacznie obserwować kierunki przemian, oceniać je w kontekście pewnego dobra człowieka, a zwłaszcza w wymiarze zbawienia. Jednak w oddziaływaniu duszpasterskim, również w tzw. duszpasterstwach środowiskowych, w obecnej sytuacji należy raczej koncentrować się głównie na przybliżaniu misterium zbawienia oraz na wspieraniu takiej formacji duchowej, która wiernym, żyjącym w określonych warunkach pomoże ten dar zbawienia przyjmować. Nie oznacza to oczywiście jakiegoś angelizmu pomijającego warunki godnej egzystencji i możliwości rozwoju poszczególnych ludzi, grup, środowisk i całej Ojczyzny.

W praktyce Krajowego duszpasterstwa Rolników są pewne, względnie stałe formy współdziałania. Co roku duszpasterze diecezjalni i ich współpracownicy gromadzą się na rekolekcjach zamkniętych. W roku 2002 w rekolekcjach połączonych z możliwością pełniejszego rozpoznania sytuacji rolników i wymianą doświadczeń uczestniczyło stu dwóch kapłanów. Kolejne spotkania duszpasterzy diecezjalnych odbywają się zwykle w czerwcu, we wrześniu - przy okazji Ogólnopolskiej Pielgrzymki Rolników na Jasną Górę, połączonej z Dożynkami Jasnogórskimi oraz w listopadzie. Spotkanie listopadowe ma na, celu głównie opracowanie programu duszpasterskiego na kolejny rok. W roku 2002 z racji XX. lecia Krajowego Duszpasterstwa Rolników spotkanie listopadowe miało charakter uroczystej sesji, na Jasnej Górze.

Od dwóch lat Krajowe Duszpasterstwo Rolników wydaje raz w roku zbiór kazań okolicznościowych, jako pomoc dla kapłanów środowisk wiejskich.

W poszczególnych diecezjach specjalistyczna działalność duszpasterska ukierunkowana na rolników występuje w różnych formach i różnym nasileniu. W kilku diecezjach działają tzw. Uniwersytety (bywają różne nazwy), organizowane są specjalistyczne rekolekcje dla liderów wiejskich, różne formy szkolenia we współdziałaniu z instytucjami samorządowymi i państwowymi, pielgrzymki, dożynki lokalne i inne formy działań dla dobra rolników.

W trakcie Uroczystej Sesji na Jasnej Górze z okazji XX-lecia Krajowego Duszpasterstwa Rolników przyjęto pewne zasady i kierunki działania. A oto one:  - Zawsze przyświecają nam i budzą nadzieję Chrystusowe słowa: Ja jestem dobrym pasterzem (J 10,11). Nasze powołanie do apostolstwa zakorzenione jest w Jego pasterzowaniu. To wyznacza styl i zakres posługi, a także ideał wewnętrznej formacji duszpasterzy. 

- Kończące Ewangelię według św. Mateusza słowa Chrystusa: Oto Ja jestem z wami po wszystkie dni, aż do skończenia świata (28,20) nie tylko napełniają nas odwagą, ale wskazują na jedną z podstawowych zasad duszpasterzowania: Być z ludźmi! W codzienności ich życia, a zwłaszcza w sprawie najważniejszej, w sprawie zbawienia. Jest to zasada każdego duszpasterstwa, ale szczególnie jest ona ważna w środowisku wiejskim.

-W głoszeniu Ewangelii pracy rolnikom zawsze powinniśmy ukazywać ich szczególne miejsce i rolę w Bożej Opatrzności. Z tego wynika godność zawodu i pracy rolnika, posłannictwo i służba, realny wymiar patriotyzmu. Nie wolno nam jednak nie uwzględniać oczywistej konieczności opłacalności rolniczego trudu również w wymiarze materialnym. I w tych sprawach dusz- pasterze powinni być z rolnikami, nie dając się jednak wikłać w polityczne rozgrywki.  -Uczestnicząc w pasterzowaniu Chrystusa, który powiedział: Prawda was wyzwoli (J 8,32) nie powinniśmy nigdy schodzić do poziomu demagogii i populizmu, dla tworzenia pozorów "walki o słuszną sprawę" i zyskania poklasku. Wspierając rolników, również w ich dążeniu do pozyskania godnych warunków życia, w ich obronie przed ewidentną krzywdą, której doznają zawsze należy mieć na względzie zasadę solidarności wszystkich grup społecznych, aktualną sytuację kraju, a także grę różnych sił politycznych i grup interesu, w którą nie możemy się dać wmanipulować.  -W naszym duszpasterzowaniu wpatrujemy się w Dobrego Siewcę z ewangelijnej przypowieści. Siejąc obficie ziarno Słowa Bożego musimy starać się o dobrą uprawę gleby ludzkich serc. W kręgu naszych zainteresowań i wysiłków niech znajdą się:

-podtrzymywanie i tworzenie dobrych tradycji;  -rozwijanie więzi międzyludzkich, postaw pomocy, współdziałania, służby;  -budzenie aspiracji, zwłaszcza wśród młodzieży;  -wspieranie idei samorządności, uczestnictwa w życiu swej społeczności lokalnej ;

-zachęta do łączenia sił w sferze politycznej, społecznej, gospodarczej;  -wspieranie współdziałania rolników z instytucjami realnie wspomagającymi rolnictwo;  -troska o wartościowe dziedzictwo kulturowe wsi. 

-Wśród aktualnych problemów jawi się ze szczególną ostrością sprawa przejmowania własności polskiej ziemi. Jej słuszna obrona, troska o ekologię, kulturę upraw, to również dziedzina, w której duszpasterz powinien "być z rolnikami".

-Drogą Kościoła jest człowiek, jest rodzina. Wciąż wysoka wartość biologiczna i moralna większości rodzin wiejskich jest wielkim dobrem Narodu i Kościoła. Dobra rodzina jest szczególnie cennym sprzymierzeńcem w duszpasterstwie. Troska o prawidłowy rozwój rodzin, o ich życie religijno-moralne, kulturę i klimat miłości, organizowanie wsparcia w trudnościach materialnych, to szczególnie ważne zadanie duszpasterzy i ich współpracowników w parafii.  -Zachowanie świętości niedziel i świąt religijnych jest znakiem oddawania chwały Bogu. Odgrywa także wielką rolę w integracji rodzin, budowaniu pozytywnych więzi społecznych, rozwoju kultury, zachowaniu zdrowia i zapału do codziennej pracy. Potrzebna jest obecnie szczególna czujność i staranie, by niedziele i święta nie utraciły swych, jakże ważnych, funkcji.

-W tradycji pobożności wiejskiej zawsze duże znaczenie miały i wciąż mają sanktuaria. Motywują do modlitwy, przyjmowania sakramentów świętych, a także do budowania kontaktów towarzyskich i rodzinnych. Wzbogacenie ich dotychczasowego funkcjonowania o elementy ukierunkowane na formację duchową pielgrzymów, w kontekście ich rolniczego trudu i wciąż nowych wyzwań, uczyni je bardziej owocnym instrumentem duszpasterskim. Mają tu swoją rolę również przygotowani wierni świeccy.  -Kapłan w parafii wiejskiej, z racji swoich funkcji duszpasterskich i administracyjnych, ma okazje nawiązywania kontaktów z rodakami parafii, żyjącymi w miastach i poza granicami Polski. Zachęcenie ich do współdziałania z rodzinną wioską może okazać się pożyteczne dla obu stron.  -W działalności duszpasterskiej bardzo ważne jest tworzenie stosownych struktur, aktywizowanie jak największej liczby ludzi. Napotyka to zwykle na duże trudności. Na wsi -"nowe", często budzi nieufność. Wydaje się, że można o wiele pełniej spożytkować struktury już istniejące, wprowadzając w ich funkcjonowanie aktualne dla środowiska treści i kierunki działania. Warto wziąć pod uwagę nie tylko instytucje kościelne, lecz także nie skompromitowane instytucje społeczne i kulturalne. Pewną rolę może odegrać również katecheza parafialna, wprowadza- na jako dopełnienie katechizacji szkolnej.

W duszpasterstwie rolników zawsze istotną rolę odgrywa parafia wiejska pełniąca swą zbawczą posługę w ramach duszpasterstwa diecezjalnego. Dzielenie się doświadczeniami w wymiarze ogólnopolskim, inspirowanie działań duszpasterskich będących odpowiedzią na aktualne, wspólnie odczytywane znaki czasu, "bycie" z Rolnikami ich Pasterzy, daje duszpasterstwu tego środowiska pełniejszą owocność.